Αυτοδιοικητικά κινήματα και κόμματα !

του Ευθύμη Παπαδημητρίου*

Τον τελευταίο καιρό γίναμε μάρτυρες μιας απεγνωσμένης προσπάθειας των παραδοσιακών κομμάτων να μετατρέψουν τις επερχόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές του Νοεμβρίου σε πεδίο μάχης και προβολής υποψηφίων εκλεγμένων, ελέω κομματικών παρασκηνίων, διαπραγματεύσεων, «ζυμώσεων» και μηχανισμών, για να διεκδικήσουν την ψήφο των πολιτών κυρίως στις περιφερειακές εκλογές και κατά δεύτερο λόγo στις δημοτικές, των μεγάλων αστικών κέντρων!

Αφορμή για τα νέα «εκλογο-μαγειρεία» έδωσε η κυβέρνηση με τη «Νομοθετική της πρωτοβουλία για μια Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Ανάπτυξης». Πρόκειται για το περίφημο «Πρόγραμμα Καλλικράτης». Το Πρόγραμμα αυτό δέχτηκε έντονη κριτική και όχι μόνο από τα αριστερά... αφού δεν αποσαφηνίζει καμιά «αρχιτεκτονική», και τελικά οδηγεί αντί στην αποκέντρωση και τη λαϊκή συμμετοχή, στην μετατροπή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε ένα συγκεντρωτικό, γραφειοκρατικό μηχανισμό, απρόσωπο και απομακρυσμένο από τον πολίτη...

Η κυβέρνηση προχώρησε στην αναδιάρθρωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης χωρίς προηγούμενη ουσιαστική αξιολόγηση της εφαρμογής του Ν.2739 (σχέδιο Καποδίστριας). Χωρίς να εξετάσει δηλαδή το αν και γιατί απέτυχε το σχέδιο Καποδίστριας, που λειτούργησε για 12 ολόκληρα χρόνια. Ολα έγιναν βιαστικά, χωρίς ουσιαστική συζήτηση, διάλογο και προβληματισμό απο ειδικούς και έμπειρους διοικητικούς ανθρώπους. Στη Σουηδία για να γίνει κάποτε μια διοικητική μεταρρύθμιση χρειάστηκαν 20 ολόκληρα χρόνια προετοιμασίας και δοκιμών...

Οι νέοι θεσμοί του Νόμου Καλλικράτη θα αποτελέσουν άραγε φορείς και εκφραστές πραγματικής δημοκρατικής κοινωνικής συμμετοχής, διαφάνειας και οικονομικής προόδου ή θα έχουμε πάλι άλλη μια αποτυχημένη προσπάθεια μεταρρύθμισης, στα μέτρα του δικομματισμού και στην υπηρεσία των εκάστοτε κυβερνητικών επιλογών, κάτω μάλιστα από την ασφυκτική οικονομική εποπτεία του ΔΝΤ και της ΕΕ;

Όλα δείχνουν ότι θα συμβεί μάλλον το τελευταίο. Η δημιουργία γιγαντιαίων δήμων αποκλείει την συμμετοχή των πολιτών και τον έλεγχο των αποφάσεων που αφορούν την ζωή τους. Το νέο σχέδιο κάνει απαραίτητη τη συγκρότηση κομματικών συνδυασμών με πρωτοκλασάτα στελέχη των κομμάτων... Δεν είναι τυχαίο οτι τα ονόματα που προτάθηκαν μέχρι τώρα έχουν όλα τα γνωρίσματα της κοινωνίας του θεάματος: Αναγνωρισιμότητα, υποστήριξη των κομματικών μηχανισμών που απονέμουν το «χρίσμα» στους υποψηφίους μετά από διαπραγματεύσεις και στάθμιση πολλών παραγόντων, άλλων πάντως από αυτούς που θα όφειλαν να κυριαρχούν. Π.χ. η εντοπιότητα, η εμπειρία στις αυτοδιοικητικές υποθέσεις, το αποδεδειγμένο ήθος και το πραγματικό τους ενδιαφέρον για τις αυτοδιοικητικές υποθέσεις του τόπου τους, στον οποίο θα 'πρεπε να ζουν και να εργάζονται...

Η Τ. Α. μέσω των βεβιασμένων συνενώσεων των δήμων, «για λόγους εξοικονόμησης πόρων», μετατρέπονται σε θολές μηχανιστικές συνενώσεις, σε ένα γραφειοκρατικό μηχανισμό, σε ένα μικρόκοσμο του κράτους , απόμακρο από του πολίτες... Έτσι η αυτοδιοίκηση καταλήγει να μην είναι στην υπηρεσία του πολίτη, να μην λειτουργεί ως λαϊκή εξουσία, που είναι δημοκρατική και αγωνιστική, δίνοντας προτεραιότητα στην διαφάνεια, τη συμμετοχή και την ικανοποίηση των πραγματικών κοινωνικών αναγκών των δημοτών...

Στόχος μιας πραγματικής μεταρρύθμισης θα έπρεπε να είναι η υλοποίηση, με την συμμετοχή των πολιτών, ενός ολοκληρωμένου προγράμματος μεταρρυθμίσεων που θα είχαν ως αποτέλεσμα ισχυρούς , αυτόνομους, αυτο-διοικούμενους δήμους, με αποκέντρωση από την κεντρική εξουσία και εφοδιασμένους με τους αναγκαίους οικονομικούς πόρους... Εκκρεμούν και οι πόροι και οι αρμοδιότητες των νέων αυτοδιοικητικών μορφωμάτων. Φαίνεται καθαρά ότι βασική επιδίωξη των συντακτών του νόμου είναι ο πολιτικός έλεγχος των αποκεντρωμένων δομών, μέσω ενός δικτύου συγκεντρωτικών αιρετών οργάνων, που ελέγχονται μέσω του πλειοψηφικού εκλογικού συστήματος, που αποκλείει την δυνατότητα έκφρασης αυτόνομης, γνήσιας, λαϊκής δυναμικής στους νέους θεσμούς. Ο μεγάλος αριθμός των υποψηφίων και ψηφοδελτίων που απαιτούνται κάνει απαγορευτική την συμμετοχή κινημάτων πολιτών, που έχουν βαθειά γνώση των τοπικών προβλημάτων...

Όμως υπάρχουν σε πολλές περιοχές της χώρας μας ενεργοί πολίτες και συλλογικότητες που αγωνίζονται για ανθρώπινες πόλεις, για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, για ποιότητα ζωής, για τον πολιτισμό και την κοινωνική αλληλεγγύη. Μέσα από αυτά τα κινήματα εκδηλώνεται η πραγματική κοινωνική δυναμική και οι πραγματικά δημιουργικές δυνάμεις των τοπικών κοινωνιών, που δεν συμμετέχουν συνήθως στο πολιτικά παιχνίδια του δικομματισμού και των παραδοσιακών κομμάτων της αριστεράς.

Τα κοινωνικά αυτοδιοικητικά κινήματα επιδιώκουν μιαν αυτοδιοίκηση αποκεντρωμένη και δημοκρατική που να αξιοποιεί με τον καλύτερο τρόπο τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της κάθε περιοχής και να προκρίνει τα συλλογικά αγαθά, με δράσεις για την προστασία του φυσικού πλούτου, έχοντας στο νου τα δικαιώματα της νεολαίας και των ερχόμενων γενεών.

Πρόκειται για πραγματικά κινήματα κοινωνικής συμμετοχής, με αγάπη του τόπου τους, με γνώση, μεράκι και ιδέες που αν αφηνόταν να δοκιμαστούν θα άλλαζαν τα αναπτυξιακά δεδομένα του τόπου. Μπορούμε ίσως να φανταστούμε την απογοήτευση, την πικρία και την οργή όλων αυτών των ενεργών πολιτών όταν γίνονται θεατές του «θεάτρου του παράλογου» της επιλογής προσώπων ως υποψηφίων στις αυτοδιοικητικές εκλογές - δυστυχώς και από τα κόμματα της προοδευτικής αριστεράς-, με κριτήρια τηλεθέασης, προσώπων που θα λειτουργήσουν ως ιμάντες μεταφοράς των πολιτικών επιλογών της ελίτ που διαχειρίζεται την εξουσία ή της ανάλογης κομματικής πειθαρχίας ... Η όλη κατάσταση και τα προβλήματα δείχνουν, με ιλαροτραγικό τρόπο, ότι η χώρα για να συνέλθει δεν χρειάζεται έναν «Καλλικράτη» αλλά μάλλον έναν «Ιπποκράτη»...

*Ομότιμος καθηγητής Φιλοσοφίας
Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.