Κατανοώντας το σύμπαν

Το 1988, ο διάσημος Βρετανός κοσμολόγος Stephen Hawking, έκλεισε το βιβλίο του “A Brief History of Time”, αφήνοντας να εννοηθεί πως αν ποτέ βρούμε μια θεωρία η οποία να εξηγεί τα πάντα, τότε «θα γνωρίσουμε και τον νου του Θεού». Δεν το εννοούσε κυριολεκτικά. Ο Θεός δεν έπαιζε κανέναν σημαντικό ρόλο στο βιβλίο του, το οποίο πολλοί διάβασαν, λίγοι κατανόησαν. Είκοσι χρόνια μετά, ο καθηγητής επανέρχεται με ένα νέο βιβλίο το οποίο συνέγραψε με τον φυσικό Leonard Mlodinow, το “The Grand Design”.

Στο βιβλίο αυτό, οι συγγραφείς διαπραγματεύονται τη Θεωρία Μ, μια σύνθεση πολλών εκδοχών της κοσμολογικής θεωρίας των χορδών, η οποία εξελίχτηκε τη δεκαετία του 1990, και για την οποία λένε πως αν επιβεβαιωθεί μέσω παρατήρησης, τότε «θα έχουμε αποκαλύψει το μεγάλο σχέδιο». Παρά το γεγονός ότι το σύμπαν μοιάζει να είναι ρυθμισμένο για την ανθρώπινη ύπαρξη, οι δυο επιστήμονες δεν πιστεύουν πως έχει πράγματι σχεδιαστεί. Και για μια ακόμη φορά, κάποιοι μας λένε πως είμαστε στα πρόθυρα του να κατανοήσουμε τα πάντα.

Ο πολύς κόσμος δεν θα καταλάβει για τα πράγμα μιλάνε. Οι οπαδοί της φυσικής όμως θα απολαύσουν το βιβλίο, το οποίο δεν μπλέκει σε πολλές τεχνικές λεπτομέρειες. Η γραφή του είναι ευχάριστη, και κάθε άλλο παρά επιστημονικό εγχειρίδιο θυμίζει. Περιλαμβάνει μια συνοπτική ιστορία της φυσικής, όμως αν κρίνουμε από τα λάθη σχετικά με τον Αριστοτέλη, τότε ευχόμαστε πως αυτά που γράφουν για τη γέννηση του σύμπαντος να είναι πιο ακριβή. Οι συγγραφείς φλερτάρουν με τη φιλοσοφία, αν και όπως διακηρύσσουν στη πρώτη κιόλας σελίδα, «η φιλοσοφία έχει πεθάνει». Σύμφωνα με την άποψη τους, τα τρία θεμελιώδη ερωτήματα, θα απαντηθούν πλέον από τους επιστήμονες. Γιατί υπάρχει κάτι αντί για το τίποτα; Γιατί υπάρχουμε; Γιατί αυτοί οι συγκεκριμένοι φυσικοί νόμοι και όχι κάποιοι άλλοι;

Η μεγάλη καινοτομία του βιβλίου είναι ο τρόπος με τον οποίο ερμηνεύεται η κβαντομηχανική, σύμφωνα με τις ιδέες του μακαρίτη φυσικού Richard Feynman, και την οποία σχετίζουν με το σύνολο του σύμπαντος. Με βάση το σκεπτικό αυτό, «το σύμπαν δεν έχει μόνο μία ύπαρξη ή ένα παρελθόν, αλλά μάλλον όλες οι πιθανές εκδοχές του υπάρχουν ταυτόχρονα και παράλληλα». Υποστηρίζεται πως η ιστορία του κόσμου δεν έχει εξελιχτεί από μόνη της, αλλά «εμείς δημιουργούμε την ιστορία μέσω της παρατήρησής μας, και όχι αυτή εμάς». Σύμφωνα με τους συγγραφείς, οι εκπληκτικές αυτές ιδέες έχουν επιβεβαιωθεί πειραματικά πάμπολλες φορές. Βέβαια, εδώ υπερβάλλουν. Μόνο οι βασικές ιδέες της κβαντομηχανικής έχουν αποδειχτεί συνεπείς με όλα όσα ξέρουμε για τον υποατομικό κόσμο. Αυτά που εξάγουν οι δυο επιστήμονες και προτείνουν ως αποδεδειγμένες θεωρίες, δεν έχουν ακόμη υποβληθεί σε αποφασιστικές πειραματικές δοκιμασίες, και δεν γνωρίζουμε αν αυτό θα μπορέσει ποτέ να γίνει.

Μια φορά και ένα καιρό, η προβολή φιλόδοξων και εξωπραγματικών θεωριών πριν βρεθούν οι στέρεες αποδείξεις τους, αποτελούσε κτήμα της φιλοσοφίας. Σήμερα, ο ελαφρύς τρόπος με τον οποίο την αντιμετωπίζουν οι Hawking και Mlodinow, μπορεί να σημαίνει πως τα δυο γνωστικά πεδία αντάλλαξαν θέσεις.

S.A. (The Economist)