Μεταξύ μηχανής και ανθρώπου: τα ηθικά διλλήματα της πληροφορικής

Το ρομπότ δε θα κάνει κακό σε άνθρωπο" αναφέρει ο πρώτος νόμος της ρομποτικής του Ισαάκ Ασίμωφ, αλλά δεν πρόκειται πια για επιστημονική φαντασία. Η εποχή του "ψηφιακού πολίτη" έχει φτάσει και τέτοιου είδους πρόνοιες, είτε αφορούν την τεχνολογία είτε τους ανθρώπους που την ελέγχουν, είναι απαραίτητοι. Στις 31 Μαρτίου η Μονάδα Αξιολόγησης Επιστημονικών και Τεχνολογικών Επιλογών (STOA) του ΕΚ σε συνεργασία με το πρόγραμμα ETICA οργάνωσαν ακρόαση γι αυτό το σταυροδρόμι ηθικής και τεχνολογίας. "Η τεχνολογία δεν είναι ουδέτερη, ορίζει το τι κάνουμε, το πώς σκεπτόμαστε και το πώς ζούμε" τονίσθηκε στην ακρόαση, την οποία άνοιξε ο πρόεδρος της επιτροπής Εσωτερικής Αγοράς του ΕΚ, Malcolm Harbour μιλώντας για μια "απαραίτητη συζήτηση της ηθικής πτυχής των σύγχρονων τεχνολογιών"…

Ο ψηφιακός πολίτης και η κοινωνία της πληροφορίας

Ο "ψηφιακός πολίτης" που συναλλάσσεται ηλεκτρονικά, που έχει παρουσία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που είναι μόνιμα συνδεδεμένος στο διαδίκτυο με τον υπολογιστή και το τηλέφωνό, που παρακολουθείται ηλεκτρονικά σχεδόν αδιάλειπτα είναι ήδη γεγονός. Τα ηθικά διλήμματα που δημιουργεί είναι όμως μεγάλα και αναπάντητα. Το θέμα της προστασίας της ιδιωτικής ζωής είναι η βασική πτυχή του προβλήματος όμως τα ερωτήματα είναι περισσότερα και ίσως βαθύτερα. Όπως σημείωσαν πολλοί ομιλητές η ψηφιακή πραγματικότητα αρχίζει πια να διαμορφώνει προσωπικότητες και συνειδήσεις, την ώρα που η ίδια η ύπαρξη του ίντερνετ αρχίζει να διαμορφώνει και να αναδιαμορφώνει ολόκληρες κοινωνίες.

Όπως το έθεσε ένας από τους ομιλητές, "η τεχνολογία δεν είναι ουδέτερη"… "Η στοχευμένη διαφήμιση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η διαμόρφωση προσωπικοτήτων" ειδικά των νεότερων που είναι κατά κανόνα οι εντονότεροι χρήστες "αποτελούν ηθικά ζητήματα που πρέπει να τεθούν", σημείωσε ο καθηγητής Simon Rogerson του βρετανικού Centre for Computing and Social Responsibility. Ο δε διευθυντής του ιδίου ινστιτούτου, καθηγητής Bernd Stahl, συντονιστής του προγράμματος ETICA τόνισε ότι εξετάζοντας τέτοια προβλήματα μπορούμε να δούμε καλύτερα το μέλλον και να κατανοήσουμε τη μορφή της κοινωνίας μας όπως μετεξελίσσεται., μία κοινωνία που μεταξύ άλλων θα σημαδευθεί από "πολύ εντονότερη αλληλεπίδραση ανθρώπου και τεχνολογίας".

Η πολιτική διάσταση μιας επανάστασης

Στην πραγματικότητα, η πληροφορική έχει ήδη διεισδύσει σε σχεδόν κάθε πτυχή της ζωής μας, όμως ένα ζήτημα είναι ότι πολύ συχνά είναι αόρατη στον χρήστη. Σημείωσε έτσι ο Ευρωπαίος Επόπτης Προστασίας Δεδομένων, Peter Hustinx, ότι συχνά "αποφάσεις λαμβάνονται με τρόπο λίγο ως πολύ αυτόματος, με βάση το "προφίλ" χρηστών και την υπόθεση ότι το προφίλ αυτό υποδηλώνει κάποιον που είναι ύποπτος ή που στοιχειοθετεί κίνδυνο". "Ο τρόπος με τον οποίο συμβαίνει αυτό, ο τρόπος με τον οποίο αναπτύσσεται μέσα στις κοινωνίες μας είναι ανησυχητικός", κατέληξε.

Όπως επεσήμανε άλλωστε ο Florent Frederix της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, "σήμερα τα πάντα φτιάχνονται ολοένα και μικρότερα, μπορούμε πια να βάλουμε τσιπάκι και σε μια κόλλα χαρτί" και, το χειρότερο, "συχνά το σύστημα θυμάται περισσότερα απ' ότι θυμόμαστε εμείς οι ίδιοι". Έφερε δε ως παραδείγματα τις διάφορες τεχνολογίες που ήδη έχουν βρει ευρεία εφαρμογή, από τη διαχείριση της κυκλοφορίας μέχρι τις πόρτες των δωματίων στα ξενοδοχεία….

Το GPS για παράδειγμα, "μπορεί να καθοδηγήσει τον οδηγό αλλά και να παρακολουθήσει το πώς οδηγεί", σημείωσε ο Alan Freeland της IBM, δηλώνοντας από την πλευρά του ότι η τεχνολογία μπορεί να είναι κατά βάσιν ουδέτερη αλλά το ζήτημα είναι πώς χρησιμοποιείται, με την Alma Whitten της Google να θέτει το ερώτημα στο "πού ακριβώς περνάμε το όριο της λογοκρισίας". Άλλωστε, όπως ειπώθηκε "η τεχνολογία δεν είναι ουδέτερη, ορίζει το τι κάνουμε, το πώς σκεπτόμαστε και το πώς ζούμε".
http://www.europarl.europa.eu