Η ανωνυμία στο Διαδίκτυο

«Η ανωνυμία είναι η ασπίδα από την τυραννία της πλειοψηφίας». Με αυτήν την φράση, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ θέλησε το 1995 (υπόθεση McIntyre v. Ohio Elections Commission) να τονίσει την συμβολή του ανώνυμου λόγου στην εύρυθμη λειτουργία της δημοκρατίας, για να συμπληρώσει, μόλις δύο χρόνια μετά (υπόθεση Reno v. ACLU), ότι η συνταγματική προστασία της ανωνυμίας (Πρώτη Τροποποίηση στο Σύνταγμα των ΗΠΑ) περιλαμβάνει και το Διαδίκτυο (internet). Συνεπώς, κάτι που δέχεται και το Δικαστήριο του Στρασβούργου (υπόθεση Editorial Board of Pravoye Delo and Shtekel κατά Ουκρανίας, 5.5.2011), το Διαδίκτυο είναι ένα νόμιμο forum άσκησης της ελευθερίας του ανώνυμου λόγου.

Αναμφισβήτητα, προς την παραπάνω κατεύθυνση οδήγησε και το ίδιο το Διαδίκτυο, προσφέροντας –περισσότερο από κάθε άλλο forum– ποικίλα μέσα ανωνυμίας, ιδίως δε τα blogs, τα chart rooms και τα e-mails. Αν τούτο συνδυαστεί με την ευρεία πλέον χρήση τους (ο Technorati, ο σπουδαιότερος διαχειριστής blogs στις ΗΠΑ, υπολογίζει ότι καθημερινά εμφανίζονται πάνω από ένα εκατομμύριο αναρτήσεις - posts), τότε γίνεται αντιληπτό γιατί όλο και πιο συχνά προβληματίζονται σήμερα στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη με ποιους όρους κάμπτεται η προστασία της ανωνυμίας στο Διαδίκτυο. Από την μέχρι σήμερα νομολογία είναι δυνατόν να εξαχθούν τρεις θεμιτοί όροι για την κάμψη του κανόνα της ανωνυμίας στο Διαδίκτυο.

Ο πρώτος όρος είναι ο θιγόμενος να καλέσει ευθέως, μέσω του Διαδικτύου, τον ανώνυμο χρήστη να αποκαλύψει εντός ευλόγου χρόνου την ταυτότητά του πριν η υπόθεση πάρει τον δρόμο της για τα δικαστήρια. Ο δεύτερος είναι να προκύπτει prima facie η προσβολή των συμφερόντων του θιγόμενου. Γι’ αυτό ο τελευταίος οφείλει, με επιμέλεια, να προσκομίσει στο δικαστήριο επαρκείς αποδείξεις. Τέλος, τρίτος όρος, η προσβολή των συμφερόντων του θιγόμενου (φήμη, ιδιωτική ζωή και περιουσία) πρέπει να είναι τέτοια που να δικαιολογεί την άρση της ανωνυμίας στο Διαδίκτυο.

Ως προς τα καθ’ ημάς, επειδή ακριβώς πρόκειται για την άσκηση του δικαιώματος στην ελευθερία του λόγου, και οι περιορισμοί δεν πρέπει να αφεθούν στον δικαστή, που θα του πάρει άλλωστε αρκετό χρόνο για να κατασταλάξει, πολύ σωστά η κυβέρνηση εξεδήλωσε την πρόθεση να φέρει άμεσα στην ελληνική Βουλή σχετικό νομοσχέδιο.

Οι ρυθμίσεις δεν χρειάζεται να είναι πρωτότυπες. Τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη (αντί άλλων, Σύσταση CM/Rec(2007)16 της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης) έχουν αντιμετωπίσει το ζήτημα και, κατά κοινή ομολογία, είναι εξίσου ευαίσθητοι με εμάς στην Ελλάδα όταν θίγονται από τους ανώνυμους χρήστες του Διαδικτύου.

Συνεπώς, νομοθετικές υπερβολές που υπαγορεύονται από την τρέχουσα τηλεοπτική επικαιρότητα δεν συγχωρούνται σε ένα τόσο θεμελιώδες ζήτημα ελευθερίας.

* Ο κ. Γιάννης Κτιστάκις είναι Λέκτορας της Νομικής Σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.