Ενα ποσοστό της τάξεως του 10% των περιεχομένων του οικιακού φαρμακείου μας καταλήγει δυστυχώς μαζί με τα υπόλοιπα απορρίμματα, στους όποιους χώρους διάθεσης. Είναι τα γνωστά μας ληγμένα φάρμακα, δηλαδή αυτά για τα οποία έχει παρέλθει ο χρόνος ασφαλούς χρήσης, ή φάρμακα τα οποία τελικά δεν χρησιμοποιήσαμε για διάφορους λόγους. Στη συνέχεια, με διάφορους μηχανισμούς και κυρίως μέσω της εισόδου τους στον υδροφόρο ορίζοντα, οι φαρμακευτικές ουσίες, είτε αυτούσιες είτε μετασχηματισμένες, ξαναμπαίνουν στον βιολογικό μας κύκλο και γενικότερα επιβαρύνουν το περιβάλλον. Σύμφωνα με έγκυρα επιστημονικά ευρήματα, στις ΗΠΑ, έχουν ανιχνευτεί στο πόσιμο νερό, τα φυτά, τα ποτάμια και τις θάλασσες, πάνω από 200 διαφορετικά φάρμακα, όπως αντικαρκινικά, αντιβιοτικά, αντιυπερτασικά, αντιφλεγμονώδη κ.τ.λ. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται επίσης αφού η χλωρίωση του νερού δεν έχει επίδραση στα περισσότερα φάρμακα και κατά συνέπεια δεν πρέπει να εφησυχάζουμε ότι αποτελεί μέσο προστασίας. Σημειώνεται επίσης ότι με τις ισχύουσες μεθόδους ελέγχου της ποιότητας του νερού των πόλεων δεν ανιχνεύονται συνήθως οι ουσίες που προέρχονται από φαρμακευτικά σκευάσματα κι επομένως είναι απαραίτητοι ειδικοί έλεγχοι περιοδικά.
Σε διεθνές επίπεδο, τι δείχνουν οι πρακτικές ορθής διαχείρισης οικιακών φαρμάκων; Τι συμβαίνει σε ευρωπαϊκό και εγχώριο επίπεδο;
Οι πρώτες χώρες που έχουν ασχοληθεί με την αντιμετώπιση του προβλήματος και αναγνωρίζουν τα φαρμακευτικά σκευάσματα σαν πιθανούς περιβαλλοντικούς ρυπαντές είναι οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και σε σημαντικό βαθμό η Αυστραλία. Στις ΗΠΑ μάλιστα το πρόβλημα έχει και μια άλλη διάσταση μιας και σημαντικό μέρος των οικιακών αποβλήτων, άρα και τα φάρμακα, απορρίπτονται μέσω των συστημάτων αποχέτευσης με τη χρήση συσκευών τεμαχισμού και πολτοποίησης. Στην Ευρώπη, σε αρκετές χώρες, η ανακύκλωση των φαρμάκων, με σημεία συλλογής τα ίδια σημεία που γίνεται η προμήθεια των φαρμάκων, είναι συνηθισμένη πρακτική. Ομως σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης δεν υπάρχει ακόμα ολοκληρωμένο ενιαίο νομοθετικό πλαίσιο, ούτε έχουν γίνει οι απαραίτητες υποστηρικτικές δράσεις μέσω προγραμμάτων επίδειξης και ενημέρωσης ευαισθητοποίησης των καταναλωτών. Στη χώρα μας υπήρξαν στο πρόσφατο παρελθόν αξιόλογες πρωτοβουλίες Συλλόγων Φαρμακοποιών σε πόλεις της Βόρειας Ελλάδας και λειτούργησαν προγράμματα ανακύκλωσης φαρμάκων. Δυστυχώς οι προσπάθειες αυτές δεν είχαν συνέχεια, κυρίως γιατί δεν βρέθηκαν οι αναγκαίοι οικονομικοί πόροι και λόγω δυσκολιών που ήταν απόρροια της έλλειψης θεσμικού πλαισίου.
Ποιες είναι οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις στην Ελλάδα, είναι εκπαιδευμένοι οι καταναλωτές στη χώρα μας;
Δεν έχουμε αρκετές έγκυρες και επιστημονικά ελεγμένες πληροφορίες για τις διαστάσεις του προβλήματος στη χώρα μας. Δεν πρέπει όμως να υιοθετούμε τη λογική ότι δεν υπάρχει πρόβλημα μιας και δεν το μετράμε, αφού τέτοιες πρακτικές στο παρελθόν μας έχουν οδηγήσει σε σοβαρά και δυσεπίλυτα προβλήματα σε άλλους περιβαλλοντικούς τομείς. Αντίθετα, θα πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη τη διεθνή εμπειρία, ιδιαιτέρως αφού το πρόβλημα εμφανίζεται και σε χώρες που διαθέτουν και συστήματα ορθής περιβαλλοντικής διαχείρισης των φαρμάκων αλλά και συνειδητοποιημένους καταναλωτές. Στη «εκπαίδευση» των καταναλωτών σημαντικό ρόλο μπορεί να παίξει και ο ιδιωτικός τομέας, με τη χρηματοδότηση επιδεικτικών δράσεων και προγραμμάτων ανακύκλωσης φαρμάκων μικρής κλίμακας. Θα πρέπει να μην ξεχνάμε ότι η όποια προσπάθεια δεν μπορεί να επιτύχει χωρίς τη συμμετοχή των ίδιων των καταναλωτών και κατά συνέπεια η ενημέρωσή τους και η ευαισθητοποίηση τους, που σήμερα βρίσκεται σε σχεδόν μηδενικό επίπεδο, πρέπει να ξεκινήσει ώστε να αποδώσει σε βάθος χρόνου.
Επικίνδυνα ιατρικά απόβλητα αμιγώς τοξικού χαρακτήρα
Ποια η υφιστάμενη κατάσταση όσον αφορά τη διαχείριση - ανακύκλωση, ποια μέτρα κρίνεται ότι πρέπει να ληφθούν;
Το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο στη χώρα μας καλύπτει τη διαδρομή των φαρμάκων μέχρι να περάσουν αυτά στα χέρια του τελικού καταναλωτή. Ηδη, από το 2003, χαρακτηρίζει τα ληγμένα φάρμακα ως «επικίνδυνα ιατρικά απόβλητα αμιγώς τοξικού χαρακτήρα» και έχουν καθοριστεί μέτρα και διαδικασίες για την ασφαλή προσωρινή αποθήκευση, μεταφορά και καταστροφή τους. Βάσει της νομοθεσίας, τα φαρμακεία και οι φαρμακαποθήκες επιστρέφουν κάθε χρόνο στις φαρμακοβιομηχανίες το 2% των φαρμάκων που διακινούνται στην αγορά επειδή έχει παρέλθει η ημερομηνία ασφαλούς χρήσης τους. Στη συνέχεια αυτά ακολουθούν τον τρόπο διαχείρισης των άλλων τοξικών ουσιών. Προσοχή, όμως, γιατί το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο δεν ασχολείται καθόλου με τη διαχείριση των φαρμάκων που απορρίπτουν οι ίδιοι οι τελικοί καταναλωτές, παρά το γεγονός ότι η ποσότητά τους είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από αυτή των αδιάθετων φαρμάκων και παρουσιάζει αυξητικές τάσεις λόγω του φαινομένου της πολυφαρμακίας. Επείγει, λοιπόν, η ολοκλήρωση της επεξεργασίας του θεσμικού πλαισίου για την περιβαλλοντικά ορθή διαχείριση - ανακύκλωση των φαρμάκων, που προέρχονται από την οικιακή χρήση. Θα πρέπει να γίνουν ταυτόχρονα εκστρατείες ενημέρωσης-ευαισθητοποίησης των καταναλωτών, με στόχο την ευρύτερη κατά το δυνατό συμμετοχή τους στα προγράμματα ανακύκλωσης.
Ενημέρωση
Σε επίπεδο Ε.Ε. δεν υπάρχει ακόμα ολοκληρωμένο ενιαίο νομοθετικό πλαίσιο, ούτε έχουν γίνει οι απαραίτητες υποστηρικτικές δράσεις μέσω προγραμμάτων επίδειξης και ενημέρωσης ευαισθητοποίησης των καταναλωτών.
Θεσμικό πλαίσιο
Στη χώρα μας υπήρξαν αξιόλογες πρωτοβουλίες Συλλόγων Φαρμακοποιών σε πόλεις της Βόρειας Ελλάδας και λειτούργησαν προγράμματα ανακύκλωσης φαρμάκων. Δυστυχώς οι προσπάθειες δεν είχαν συνέχεια, κυρίως γιατί δεν βρέθηκαν οι αναγκαίοι οικονομικοί πόροι και λόγω δυσκολιών που ήταν απόρροια της έλλειψης θεσμικού πλαισίου.
Ιωάννης Ζιώμας, Καθηγητής στη Σχολή Χημικών Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου
«Επείγει η ολοκλήρωση της επεξεργασίας του θεσμικού πλαισίου για την περιβαλλοντικά ορθή διαχείριση - ανακύκλωση των φαρμάκων, που προέρχονται από την οικιακή χρήση»
Συνέντευξη στον Κοσμά Ζακυνθινό
kzakinthinos@pegasus.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου