Εργασία και υγεία

Γιάννης Τούντας

Η σχέση της υγείας με την εργασία έχει γίνει αντικείμενο μελέτης από πολύ παλιά.
Ο Ιπποκράτης περιγράφει ειδικές παθολογικές καταστάσεις σε εργαζόμενους σε ορυχεία, καθώς και τοξικές επιδράσεις του μολύβδου μετά από επαγγελματική έκθεση. Πολύ αργότερα, στις αρχές του 18ου αιώνα, ο Ιταλός τοξικολόγος Bernardini Ramazzini (1633-1741) έθεσε τις βάσεις της σύγχρονης βιομηχανικής τοξικολογίας, ενώ ο Αγγλος γιατρός Percival Pott (1714-1788) περιέγραψε για πρώτη φορά επαγγελματικό καρκίνο στα τέλη του 18ου αιώνα.

Η επίδραση του επαγγέλματος στη θνησιμότητα μελετήθηκε για πρώτη φορά στην Αγγλία το 1841 από τον William Farr, ο οποίος κατέγραψε αυξημένη θνησιμότητα στους εργάτες ορυχείων. Στη σύγχρονη εποχή, παρά την εξάλειψη των εφιαλτικών συνθηκών εργασίας των περασμένων αιώνων, τουλάχιστον στις αναπτυγμένες χώρες, η εργασία συνεχίζει να επιδρά με πολλούς τρόπους στην κατάσταση της υγείας.

Η εργασία επηρεάζει την υγεία έμμεσα και άμεσα. Εμμεσα, διαμορφώνοντας σε σημαντικό βαθμό το εισόδημα, το οποίο επιδρά αποφασιστικά στην υγεία. Επίσης, η εργασία επιδρά στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη και ωρίμανση, στο βασικό προσανατολισμό και στον εγκοινωνισμό του ατόμου. Ακόμα, η εργασία αποτελεί μέτρο κοινωνικής κατάταξης και κοινωνικής αναγνώρισης. Τέλος, ένα μεγάλο μέρος της κοινωνικής δραστηριότητας και της ψυχολογικής εμπειρίας συντελείται στο εργασιακό περιβάλλον.

Σε ό,τι αφορά τις άμεσες επιδράσεις, η εργασία μπορεί να έχει σχετικά ήπιες και άτυπες επιδράσεις στην υγεία, προκαλώντας ποικίλα συμπτώματα και επηρεάζοντας το γενικότερο αίσθημα ευεξίας, ή να έχει σοβαρές βλαπτικές επιδράσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι βλαπτικές επιδράσεις αφορούν συγκεκριμένη νοσολογική οντότητα, όπως συμβαίνει στην περίπτωση των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών νόσων, αλλά και νοσημάτων σχετιζόμενων με την εργασία. Σήμερα, εκτιμάται ότι ένα ποσοστό μεταξύ 40 και 50% του παγκόσμιου πληθυσμού εκτίθεται σε επαγγελματικούς κινδύνους φυσικού, χημικού, βιολογικού, ψυχοκοινωνικού ή εργονομικού χαρακτήρα.

Σε άλλες περιπτώσεις, η εργασία εμφανίζεται ως παράγοντας που επιβαρύνει φυσιολογικές λειτουργίες ή επιδεινώνει υπάρχουσες παθολογικές καταστάσεις. Αντίστροφα, η υγεία επηρεάζει επίσης την εργασία.

Η ικανότητα του ατόμου για συγκεκριμένη μορφή εργασίας εξαρτάται, πολλές φορές καθοριστικά, από το επίπεδο της υγείας του. Τα ζητήματα της υγείας, των χρόνιων ασθενών, της απασχόλησης και του αποκλεισμού, είναι πολυκαθοριζόμενα και υπάρχει ισχυρή αλληλεπίδραση εργασίας-υγείας. Η ασθένεια και η ανικανότητα περιορίζουν τη συμμετοχή στην εργασία. Στην Ε.Ε. επηρεάζεται ένα στα έξι άτομα σε ηλικία απασχόλησης, ενώ υπάρχει μια αύξηση του ρυθμού εμφάνισης της ανικανότητας από 5% στα νεαρά άτομα σε 40% στην ηλικία συνταξιοδότησης. Οι ασθένειες, ο ανθυγιεινός τρόπος ζωής, τα εργατικά ατυχήματα και κοινωνικο-οικονομικοί παράγοντες συμβάλλουν στις χρόνιες ασθένειες και στην ανικανότητα.

Η συμμετοχή επίσης στην αγορά εργασίας επηρεάζεται από την κατάσταση της υγείας. Το 78% των ατόμων με χρόνιες ασθένειες είναι εκτός εργασίας, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για άτομα χωρίς χρόνιες ασθένειες είναι 27%. Είναι δε σαφές ότι λόγω της οικονομικής κρίσης τα φαινόμενα αυτά θα επιδεινωθούν στο προσεχές μέλλον, γεγονός που απαιτεί την άσκηση στοχευμένων κοινωνικών πολιτικών για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που θα προκύψουν.


Του Γιάννη Τούντα, αν.καθηγητή Κοινωνικής Ιατρικής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, προέδρου ΕΟΦ
Ιστοσελίδα Υγείας - Πρόληψης: www.neahygeia.gr