''Συγχρονοι προφητες''

"Γαίας ατίμωσις"

Tου Γιώργου Ι. Κωστούλα

Η φετινή χρονιά σφραγίστηκε από φυσικά φαινόμενα ασυνήθους συχνότητας, μεγέθους και καταστροφής. Και φυσικά ανθρώπινης δυστυχίας.

Αντιγράφω, επιλεκτικά, από τις εφημερίδες: Πρώτα, η μείζων περιβαλλοντική καταστροφή που προκάλεσε η πετρελαιοκηλίδα της ΒΡ στον κόλπο του Μεξικού. Και μετά, μια πληθώρα "φυσικών" καταστροφών: Ξηρασία και επισιτιστική κρίση στην υποσαχάρια Αφρική, εθνικό πένθος στην Κίνα, ύστερα από κατολισθήσεις που άφησαν πίσω τους 1.500 νεκρούς, σαρωτικές πλημμύρες στο Πακιστάν, που έπληξαν 20 εκατομμύρια ανθρώπους, καταστροφικές πλημμύρες στην Πολωνία και την κεντρική Ευρώπη με, συνολικά, 30 θύματα, ενώ στην Αυστραλία παρατηρήθηκε ο πιο κρύος Ιούνιος των τελευταίων 30 ετών. Τέλος, το χειρότερο κύμα καύσωνα των τελευταίων 130 ετών στη Ρωσία, με πρωτοφανείς πυρκαγιές που κόστισαν τη ζωή 52 ανθρώπων, κατέστρεψαν το ένα τρίτο της παραγωγής σιτηρών, ενώ το επακόλουθο νέφος με απαγορευτικές συγκεντρώσεις μονοξειδίου του άνθρακα απειλεί καθημερινά κατοίκους της ευρύτερης περιοχής.

Τα παραπάνω, με την απαραίτητη επικαιρότητα που ενσωματώνουν, μού δίνουν, δυστυχώς, την ευκαιρία να μοιραστώ μαζί σας ένα προφητικό κείμενο του Δ. Πικιώνη, που είχε πέσει προ πολλού στην αντίληψή μου, αλλά η "καυτή", ιδιαίτερα η οικονομική, επικαιρότητα δεν "επέτρεπε" τη δημοσίευσή του.

Μια φράση - χρησμός του Πικιώνη ξεκίνησε κάποτε από την Αθήνα και την Αττική για να καταγγείλει το καταστροφικό έργο των ανθρώπων και έχει περιηγηθεί ολόκληρο τον πλανήτη: "Γαίας ατίμωσις".

Πρώτα, όμως, λίγα λόγια για τον Πικιώνη: Θαυμάστε ισορροπίες, από μια σκιαγράφηση της προσωπικότητάς του, από μεταγενέστερο ομότεχνό του, αλλά και τον ίδιο: "Λάτρης του φυσικού χωρίς να είναι φυσιολάτρης, λάτρης του ταπεινού χωρίς να τείνει στη γραφικότητα, λάτρης της αλήθειας χωρίς να κάνει κήρυγμα..." Και αλλού, (εξομολογούμενος): "[...] Αλλ΄ ιδού, πως σ΄ αυτό το αγκαλά και ατελέστερο έλαμπε ένα κάτι τι, αυτό που τόσο τ΄ αποζητούσα, χωρίς να το ξέρω, αυτό που καθώς θα μάθαινα πολύ αργότερα αθετεί σύνεση συνετών και καταισχύνει σοφία σοφών΄". Και αλλού: "[...] Οι παρατηρήσεις τούτες μ΄έκαναν, παρατώντας τη συμβατική μου μάθηση να μπω σ΄ έναν αυτόνομο δρόμο που θα με δίδασκε η φύση".

Μονάχα η αναγκαιότητα χαρίζει στον άνθρωπο αληθινή ελευθερία. Η ασυδοσία και η αυθαιρεσία χαλκεύουν δεσμά. Γράφει για τη ζωή και την τέχνη του λαού: "Το αναγκαίο και το χρήσιμο την γεμίζουν τόσο, όσο που να μην περισσεύει χώρος για το αυθαίρετο και το περιττό". Διδάσκει πως: "Είναι αμέτρητα πολυτιμότερο και πιο δύσκολο να τηρείς την πίστη, παρά να διατηρείς τα μνημεία της".

Πρέπει να διορθώσω ότι η φράση- χρησμός, που ανέφερα παραπάνω, είναι ο ίτλος κειμένου του Πικιώνη: "Γαίας ατίμωσις" (1954).

Στο κείμενο αυτό ο μεγάλος μας αρχιτέκτων βάζει την ίδια τη γη να μιλάει στους συγχρόνους του και εκείνος ακούει την αυστηρή της κρίση. Ξεκινά από τη γη της Αττικής, καταγγέλλοντας την "ασυστηματοποίητη λατομία της Πεντέλης, η οποία ανεβαίνει ως την ακρώρειά της" όπου "σε λίγο θα δούμε να αλλοιώνεται η θεσπέσια γραμμή του αετώματός της". Και συνεχίζει:

"[....]Η γη τούτη κείτεται τώρα ως το πριν όμορφο σώμα ενός θεικού πλάσματος όπου κατατρώγει τις σάρκες του η αρρώστια. Κι αν είχε μιλιά -και έχει αλλά δεν την ακούμε- θα έλεγε: Δείλαιοι και αμαθείς και βάρβαροι τι κάνετε; Τι αφανίζετε; Δεν ξέρετε ότι είμαι η μητέρα κι η τροφός, το λίκνο, η κοιτίδα, η μήτρα της περασμένης δόξας και της μελλούμενης; Μάταια θαυμάζετε τα μνημεία που έστησαν κάποτε τα παιδιά μου. Δεν ξέρετε πως είναι σαρξ εκ της σαρκός μου, και πως όταν η Μορφή μου αφανισθεί, η δικιά τους θα χάσει το νόημά της; Τι εκάνατε την Ελευσίνα; Τι εκάνατε τον Ιλισό και τον Κηφισό, τα δυο αγιάσματά μου; Εβάλατε μέσα τούς υπονόμους σας, ερίξατε τα νερά των εργοστασίων σας. Δεν βλέπω πια βωμούς των θεών επάνω στα όρη μου και τους λόφους, πάρεξ τα γραφεία και τις μηχανές των εταιρειών σας. Εκείνοι ήταν σημάδι λατρείας, σε σας δεν απόμεινε παρά η κατώτερη μορφή της σχέσης με τη Φύση, η εκμετάλλευση. [...] Μα τι το όφελος, η ύβρις μένει. Τίποτα πια δεν μπορεί να την απαλείψει, θα μείνει εις τον αιώνα. Τρισμέγιστη είναι η ενοχή μας. Κι όχι μονάχα απέναντι του εαυτού μας, μα έναντι της μνήμης των περασμένων, έναντι του μέλλοντος και έναντι όλων τω λαών της οικουμένης. Μα οι ανάγκες; Θα μου πείτε. Εκείνοι που βάζουν αυτό το ερώτημα ξέρουν πολύ καλά ότι δεν είναι η αδήριτη χρεία, αυτή καθ΄ εαυτή, η αιτία της καταστροφής. Η αιτία έγκειται στον τρόπο που ανεχθήκαμε να θεραπευθεί αυτή η χρεία".
Δεύτερη φορά βάζει τη γη να μιλάει αγναντεύοντας τα Δωδεκάνησα, ύστερα από την προσάρτησή τους του 1947, σταλμένος από το κράτος να μελετήσει το πρόβλημα της μορφής στην ακριτική θαλασσινή περιοχή.

"[...] Κι ήταν σαν τα πέλαγα τούτα, κι΄ η ανεκλάλητη μακαριότητα της γαλήνης των, οι ιερές καταιγίδες και οι κεραυνοί των. Κι οι περήφανες δειράδες των βουνών, κι οι ξερές ράχες κι οι ακτές, κι η ιστορία και τα μνημεία κι η κοινωνία των ανθρώπων κι ή ταπεινή ζωή του λαού. Ηταν σαν να σ΄ έκριναν, σαν να σ΄ έφερναν, εμάς όλους στο κριτήριο για να δοκιμάσουν την ψυχή μας. Κι ήταν σαν να μας εξέταζαν: Ποιανού ιδεώδους, που έχετε μέσα σας συλλάβει, έρχεστε εδώ να προβάλετε επάνω μας το φέγγος;"

Oταν ο πολιτισμός αρχίζει να διαλύεται, τα ρήγματα πρωτοφανερώνονται στην αισθητική του. Αυτό έπρεπε να το δούμε πριν από πολλά χρόνια. Από τότε που μας το υπέδειξε, από τους πρώτους, ο Πικιώνης. Και δυστυχώς δεν το είδαμε. Ή, μάλλον, το προσπεράσαμε. Τώρα τα περιβαλλοντικά προβλήματα έχουν ξεπεράσει την αισθητική. Τώρα είναι άλλης τάξεως. Εχουν αποκτήσει οικονομικές διαστάσεις και γι΄ αυτό είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν. Κάτω μάλιστα από την πίεση της οικονομικής κρίσης, οι μεγάλες βιομηχανικές δυνάμεις αντιμετωπίζουν το οικολογικό πρόβλημα ως μια πολύ δαπανηρή περιπέτεια.

Δεν είναι ότι η φύση εκδικείται, όπως υποστηρίζεται. "Απλώς τα περιβαλλοντικά εγκλήματα συναντούν εκθετικά αυξανόμενο οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό τίμημα".

Οι φυσικοί νόμοι είναι αμείλικτοι: "Οσο περισσότερο αποσταθεροποιείται ένα φυσικό σύστημα, τόσο αυξάνεται το εύρος των ταλαντώσεων του από το ένα άκρο στο άλλο".

"Δυστυχώς και η γη με δικά μας έξοδα γυρίζει". Εχει αρκετά για να ικανοποιήσει την ανάγκη του καθενός, αλλά όχι την πλεονεξία του καθενός. Το είπε ο Ινδιάνος πρόεδρος της Βολιβίας: "Πρέπει να σκεφθούμε άλλους τρόπους για να ζούμε, και να ζούμε καλά. Οχι να ζούμε καλύτερα. Όχι καλύτερη διαβίωση. Η καλύτερη διαβίωση γίνεται πάντα εις βάρος κάποιου άλλου". Συνήθως αυτή γίνεται με κόστος τη καταστροφή του περιβάλλοντος: Ένα ακόμη παίγνιο μηδενικού αθροίσματος.

Ας το καταλάβουμε καλά: "Οι αφύσικες καταστροφές έχουν πιο ισχυρές και μακροχρόνιες συνέπειες από τις φυσικές".

O κ. Κωστούλας είναι τέως Γενικός Διευθυντής εταιρειών του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού τομέα. Συγγραφέας. Το τελευταίο του βιβλίο με τίτλο: "Και οι Μάνατζερ έχουν ψυχή... ", κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Επτάλοφος.

Aρθρο απο το capital.gr