Παραθέτω ολόκληρο το κείμενο του κ. Πάσχου Μανδραβέλη «Ψέματα, μεγάλα ψέματα και ντοκιμαντέρ» από τη σημερινή «Καθημερινή» και ακολουθούν μερικά δικά μου σχόλια, με αφορμή το κείμενο του κ. Μανδραβέλη.
Ψέματα, μεγάλα ψέματα και ντοκιμαντέρ
Όσα λέγονται σε μια κινηματογραφική ή τηλεοπτική παραγωγή είναι πτερόεντα• αυτό που μετρά είναι το κατακάθι, τα συναισθήματα που δημιουργούνται.
Για να πεις ένα μεγαλύτερο από τα μεγάλα ψέματα πολλές φορές δεν αρκεί η στατιστική. Η εικόνα με τη μουσική υπόκρουση μπορεί να το κάνει καλύτερα. Ετσι κι αλλιώς όσα λέγονται σε μια κινηματογραφική ή τηλεοπτική παραγωγή είναι πτερόεντα• αυτό που μετρά είναι το κατακάθι, τα συναισθήματα που δημιουργούνται. Αυτό το ήξεραν καλά όλοι οι προπαγανδιστές της ιστορίας, από τον Σεργκέι Αϊζενστάιν μέχρι τη Λένι Ρίφτενσταλ, δύο εμβληματικές προσωπικότητες του φιλμ που υπηρέτησαν με τη δουλειά τους δύο ολοκληρωτισμούς του 20ού αιώνα. Το ξέρουν οι διαφημιστές, το ξέρουν και οι δημοσιογράφοι. Εχει αναλυθεί επαρκώς από τους διανοούμενους, από τη σχολή της Φρανκφούρτης μέχρι τον Νιλ Πόστμαν κ.ά. «Ο πολιτισμός της εικόνας δημιουργεί μια απομίμηση της δημόσιας συζήτησης… Η δύναμη της εικόνας καταβροχθίζει τον λόγο», επιχειρηματολόγησε ο τελευταίος.
Η παραγωγή «Χρεοκρατία» (Deptocracy), που έχει γίνει μεγάλη επιτυχία στο Διαδίκτυο, είναι μία από εκείνες τις δουλειές που «καταβροχθίζουν τον λόγο». Και είναι εξόχως προπαγανδιστικό. Οι παραγωγοί του κ.κ. Αρης Χατζηστεφάνου και Κατερίνα Κιτίδη προφανώς ασπάζονται την άποψη ότι σκοπός των ντοκιμαντέρ είναι να αλλάξουν τον κόσμο όχι να τον ενημερώνουν.
Γι’ αυτό δεν έχουν ούτε μία αντιτιθέμενη άποψη στη θέση που θέλουν να προωθήσουν. Κι αυτή η θέση είναι η ελληνική στάση πληρωμών προς τους δανειστές. Οπως αναφέρεται στην περιγραφή «στο Debtocracy μιλούν, μεταξύ άλλων, οι ακαδημαϊκοί Ντέιβιντ Χάρβεϊ, Σαμίρ Αμίν, Κώστας Λαπαβίτσας και Ζεράρ Ντιμενίλ, ο φιλόσοφος Αλέν Μπαντιού, ο επικεφαλής της επιτροπής λογιστικού ελέγχου του Ισημερινού Ούγκο Αρίας, ο πρόεδρος του CADTM Ερίκ Τουσέν, ο Αργεντίνος σκηνοθέτης Φερνάντο Σολάνας, δημοσιογράφοι όπως o Αβι Λιούις (συγγραφέας/σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ The Take – Η κατάληψη) και ο Ζαν Κατρμέρ (Liberation). Ακόμη προσωπικότητες όπως ο Μανώλης Γλέζος και η αντιπρόεδρος του γερμανικού κόμματος Die Linke Ζάρα Βάγκενκνεχτ». Δεν είναι μόνο αυτοί. Για να ενισχυθούν τα επιχειρήματα κατά ΔΝΤ φιλοξενούνται δηλώσεις και από εξέχουσες μορφές της παλαβής δεξιάς των ΗΠΑ, όπως είναι ο Ρεπουμπλικανός βουλευτής του Τέξας Ρον Πολ, που θεωρείται ο εμπνευστής του «Tea Party». Είναι αυτός που πρώτος σήκωσε παντιέρα κατά της διάσωσης της Ελλάδας με ραδιοφωνικό κήρυγμα «Πρέπει οι Αμερικανοί φορολογούμενοι να πληρώσουν την Ελλάδα;» Ποιος είπε ότι τα άκρα είναι απέναντι;
Το έργο ξεκινά με ένα προπαγανδιστικό τρικ που είναι η εικονογράφηση του συνθήματος που διακινεί η παλαβή αριστερά περί «χούντας του ΔΝΤ» στην Ελλάδα. Ακούγονται οι δηλώσεις Γεωργίου Παπαδόπουλου περί γύψου και αμέσως οι δηλώσεις του Ντομινίκ Στρος-Καν περί γιατρού που δίνει το φάρμακο για τη σωτηρία της χώρας. «Η ιστορία», λέει ο αφηγητής, «έχει αυτή την αναθεματισμένη συνήθεια να επαναλαμβάνεται. Σαν φάρσα. Κι από έναν δικτάτορα γιατρό, περάσαμε στον αρχίατρο του ΔΝΤ». Αυτό επικρίθηκε ως φτηνό λαϊκιστικό κόλπο, ανάμειξης μιας δικτατορίας με την οικονομική βοήθεια υπό όρους που παρέχει το ΔΝΤ. Αλλά δεν είναι καν το χειρότερο. Τους δικτάτορες θα τους συναντήσουμε κι αργότερα στο έργο με ένα σημαντικό λάθος που προβάλλεται.
Το έργο θέλει να πείσει ότι η Ελλάδα όχι μόνο δεν έχει ηθική υποχρέωση να αποπληρώσει τα χρέη της, αλλά ούτε καν νομική. Γι’ αυτό ξεθάβεται η θεωρία του «απεχθούς χρέους».
Λέει ο αφηγητής της «Χρεοκρατίας»: «Η ιστορία μας ξεκινά τη δεκαετία του 1920 με τον Αλεξάντερ Σακ, υπουργό στην τσαρική Ρωσία και ειδικό σε θέματα δικαίου. Ο Σακ βρέθηκε μετά την Επανάσταση του ’17 να διδάσκει σε πανεπιστήμιο της Ευρώπης και των Ηνωμένων Πολιτειών. Και το 1927 παρουσίασε μια λαμπρή ιδέα, την έννοια του απεχθούς χρέους.
»Για να ορίσουμε ένα χρέος ως απεχθές, είπε, πρέπει να υπάρχουν τρεις προϋποθέσεις. Πρώτον, το καθεστώς της χώρας να προχώρησε στη σύναψη του δανείου χωρίς τη γνώση και τη συγκατάθεση των πολιτών. Δεύτερο, τα δάνεια να σπαταλήθηκαν σε δραστηριότητες που δεν ωφέλησαν τους πολίτες της χώρας και τρίτον, ο πιστωτής να ήταν ενήμερος γι’ αυτή την κατάσταση και να σφύριζε αδιάφορα».
Μόνο που ο Αλεξάντερ Σακ δεν είπε ακριβώς αυτό. Σύμφωνα με τη Wikipedia ο Ρώσος εμιγκρές έγραψε: «Οταν μια δεσποτική κυβέρνηση συνάπτει δάνεια όχι για τις ανάγκες και τα συμφέροντα του κράτους, αλλά για να ενισχύσει τον εαυτό της, να καταστείλει λαϊκές εξεγέρσεις, αυτό το χρέος είναι απεχθές για τον λαό ολόκληρου του κράτους. Αυτό το χρέος δεν δεσμεύει το έθνος• είναι χρέος του καθεστώτος, προσωπικό χρέος που συμφώνησε ο ηγεμόνας κι τελικά καταπίπτει με το τέλος του καθεστώτος… Οι δανειστές, που διέπραξαν μια εχθρική ενέργεια ενάντια στον λαό, δεν μπορούν να περιμένουν από ένα έθνος που μόλις απελευθερώθηκε από μια δεσποτεία να αναλάβει αυτά τα απεχθή χρέη».
Στην περίπτωσή μας οι δανειστές δεν δάνεισαν κάποια δεσποτεία. Σε εκλεγμένες κυβερνήσεις έδιναν τα λεφτά. Δεύτερον, δεν «διέπραξαν μια εχθρική ενέργεια ενάντια στον λαό»• με τα λεφτά τους ο λαός προσελήφθη στο Δημόσιο, και όσοι δεν προσελήφθησαν πληρώνονταν έμμεσα απ’ αυτό.
Εδώ υπάρχει το συνηθισμένο λάθος με τη δημοκρατία και την αντίσταση στη δικτατορία. Κατά μια έννοια ο Αλεξάντερ Σακ επεκτείνει το δικαίωμα στην εξέγερση που διατύπωσε ο Τζον Λοκ. Στη «Δεύτερη Πραγματεία περί Κυβερνήσεως» ο μεγάλος Βρετανός φιλόσοφος έγραψε ότι διακυβέρνηση χωρίς τη συναίνεση των κυβερνωμένων δεν είναι μόνο τυραννία. Αποτελεί απειλή στην ασφάλεια των ατόμων, αυτήν την ασφάλεια που το κράτος πρέπει να παρέχει κι έχει δεσμευτεί διά του κοινωνικού συμβολαίου. Ετσι θεμελιώνεται το δικαίωμα στην επανάσταση. Ο λαός οφείλει να εξεγερθεί αμυνόμενος στην απειλή που αποτελεί μια απολυταρχική κυβέρνηση. Για τον ίδιο λόγο ο λαός δεν πρέπει να πληρώσει τα δάνεια μιας απολυταρχικής κυβέρνησης, λεφτά που χρησιμοποιήθηκαν για τη δουλεία του. Τόσο απλό και τόσο δημοκρατικό.
Ενα μεγάλο μέρος της «Χρεοκρατίας» αφιερώνεται στη στάση πληρωμών που έκανε το 2008 ο πρόεδρος του Ισημερινού κ. Ραφαέλ Κορέα. Με συγκινητική μουσική υπόκρουση και φιλμάκια χαμογελαστών κατοίκων του Ισημερινού (σε αντίθεση με τα εμβόλιμα θλιμμένα πρόσωπα των Ελλήνων) το «ντοκιμαντέρ» κηρύσσει ότι η Ελλάδα πρέπει να ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο. Μόνο που στο έργο δεν αναφέρονται όλα. Πρώτον ο Κορέα χαρακτήρισε το χρέος παράνομο, επειδή συσσωρεύτηκε από τη χούντα του Ισημερινού και υποσχέθηκε να προσφύγει σε διεθνή δικαστήρια. Το χρέος μπορεί να χαρακτηριστεί απεχθές. Δεύτερον: σύμφωνα με μια τεκμηριωμένη (εξ ευωνύμων, μάλιστα) κριτική που γίνεται στο Debtocracy Στον Ισημερινό «ο πληθωρισμός έχει εκτινάξει στο διπλάσιο τις τιμές των τροφίμων μέσα σε μια διετία… [Επίσης] Ο Κορέα, ξεκινά ένα φιλόδοξο πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων τεράστιων εκτάσεων γης, όπου σε συνεργασία με καναδέζικες πολυεθνικές, θα κατασκευαστούν ορυχεία άνθρακα. Αυτές τις καναδέζικες εταιρείες, μάλιστα, που θεωρούνται υπαίτιες στον Ισημερινό για συγκρότηση παραστρατιωτικών ομάδων και δολοφονίες ακτιβιστών το 2006 κ.ά.» (πρβλ. gatouleas.wordpress.com)
Αν και η σύγκριση με τον Ισημερινό δεν είναι και ιδιαίτερα κολακευτική υπάρχει μια σημαντική διαφορά που αποκρύπτεται.
Ο Ισημερινός είναι πετρελαιοπαραγωγός χώρα και το έλλειμμα στο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών είναι μηδενικό. Οι εισαγωγές της είναι περίπου όσες και οι εξαγωγές της. Το 2009 εισήγαγε προϊόντα 14,27 δισεκατομμυρίων δολαρίων και εξήγαγε προϊόντα 14,35 δισ. δολαρίων (κυρίως πετρέλαιο).
Η Ελλάδα τον ίδιο χρόνο εισήγαγε προϊόντα και υπηρεσίες 45 δισ. δολαρίων περισσότερα από τις εξαγωγές της. Αυτά τα 45 δισ. καλύφθηκαν από τον εξωτερικό δανεισμό.
Ούτε στα τρόφιμα δεν είναι αυτάρκης η χώρα μας: το 2009 παρουσιάστηκε έλλειμμα στο ισοζύγιο τροφίμων 2,2 δισεκατομμυρίων ευρώ, τα οποία επίσης καλύφθηκαν από δανεισμό.
Μια στάση πληρωμών προϋποθέτει ότι για ένα διάστημα, όσο δεν δανείζεσαι, σχετική αυτάρκεια. Η Ελλάδα, όμως, εισάγει πάνω από 1.000.000 τόνους μαλακό σιτάρι ετησίως. Κυρίως από τη Γερμανία. Και 500.000 τόνους καλαμπόκι. Κυρίως από την Γαλλία!
Η Χρεοκρατία
Το ντοκιμαντέρ «Χρεοκρατία» είναι καλοφτιαγμένο, παρά το γεγονός ότι (χάρη στις νέες τεχνολογίες) ήταν πολύ φθηνή παραγωγή. Οπως γράφει ο δικτυακός του τόπος (www.debtocracy.gr) κόστισε μόλις 7.790 ευρώ. Πιθανότατα, δε, είναι η πρώτη κινηματογραφική δουλειά-ρεφενέ στην Ελλάδα. Τα λίγα έξοδα καλύφθηκαν από εισφορές μελλοντικών θεατών μέσω διάφορων τραπεζικών εργαλείων, πιστωτικές κάρτες, Paypal κ.ά. Μέχρι στιγμής το έχουν δει πάνω από 500.000 άτομα.
Ψέματα, μεγάλα ψέματα και … (ο καθένας ας προσθέσει τη λέξη που επιθυμεί)
Δεν συνηθίζω να σχολιάζω κείμενα αρθρογράφων των εφημερίδων. Θα ήταν και άκομψο σήμερα, επειδή ζούμε σε μια πολύ σκληρή εποχή για τους δημοσιογράφους και καταλαβαίνει κάποιος εύκολα πως –περισσότερο από ποτέ άλλοτε- πρέπει να είναι αρεστοί στους εργοδότες τους για να διατηρήσουν την εργασία τους. Διαφωνώ, αλλά το σέβομαι. Δεν περιμένει κάποιος να διαβάσει θετικά σχόλια από έναν δημοσιογράφο για την εργασία ενός άλλου δημοσιογράφου σε έντυπο του ομίλου από το οποίο ο δεύτερος πρόσφατα απολύθηκε.
Άλλωστε, για να γραφτούν θετικά σχόλια για σένα στην «Καθημερινή», πρέπει μάλλον να είσαι «φίλος». Το διαπιστώσαμε όλοι, όταν από τους διορθωτές της εφημερίδας ξέφυγε αυτό:
Ο λόγος που με έβαλε στη διαδικασία να γράψω για το κείμενο του κ. Πάσχου Μανδραβέλη είναι ο τίτλος του: «Ψέματα, μεγάλα ψέματα και ντοκιμαντέρ». Όταν γράφεις δυο φορές τη λέξη «ψέματα» στον τίτλο του κειμένου σου –αναφερόμενος μάλιστα σε δυο συναδέλφους σου-, αυτομάτως βγαίνει το συμπέρασμα πως εσύ θα γράψεις την απόλυτη αλήθεια.
Αντιπαρέρχομαι το ότι ο κ. Μανδραβέλης δεν έχει γράψει ποτέ κείμενο που να έχει στον τίτλο ή στο περιεχόμενο τη λέξη «ψέματα» και να αναφέρεται στον κ. Παπανδρέου ή τον κ. Παπακωνσταντίνου – αν και δεκάδες δηλώσεις και βίντεο αποδεικνύουν περίτρανα πως αυτοί οι δυο κύριοι έχουν πει του κόσμου τα ψέματα τον τελευταίο ενάμισι χρόνο. Βέβαια, ο κ. Παπανδρέου και ο κ. Παπακωνσταντίνου είναι υπέρ της πολιτικής του Μνημονίου, όπως και ο κ. Μανδραβέλης αλλά και οι ιδιοκτήτες του ομίλου στον οποίο εργάζεται• άρα, δεν λέει κανείς τους ποτέ ψέματα – τα ψέματα είναι όλα μαζεμένα στο «Debtocracy».
Αντιπαρέρχομαι επίσης τα όσα αναφέρει ο κ. Μανδραβέλης στο κείμενό του για το «Debtocracy». Αν και έχω σπουδάσει Οικονομικά, αφενός δεν θεωρώ τον εαυτό μου ειδικό και αφετέρου οι απαντήσεις στα περισσότερα θέματα που θέτει έχουν δοθεί από τους δημιουργούς του ντοκιμαντέρ εδώ. Υποθέτω πως ο κ. Μανδραβέλης δεν έκανε τον κόπο να τις διαβάσει. Δικαίωμά του. (Όποιος θέλει να τα διαβάσει εδώ.)
Αυτό που δεν μπορώ να καταλάβω είναι πώς γίνεται να γράφει ένας δημοσιογράφος για το «Debtocracy» και να μην αναφέρεται ούτε μια φορά στο αίτημα για δημιουργία στη χώρα μας Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου για το ελληνικό δημόσιο χρέος. Ο κ. Μανδραβέλης έγραψε 1262 λέξεις για το «Debtocracy» και δεν ανέφερε το βασικό θέμα που θέτει το ντοκιμαντέρ: τη δημιουργία Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου για το ελληνικό δημόσιο χρέος.
Ο κ. Μανδραβέλης γίνεται ο ίδιος Επιτροπή Λογιστικού Ελέγχου για το δημόσιο χρέος και βγάζει πόρισμα πως το ελληνικό δημόσιο χρέος δεν είναι απεχθές, χωρίς να αναφερθεί ούτε μια φορά στο κείμενό του στο αίτημα για τη δημιουργία Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου για το ελληνικό χρέος που είδε όποιος παρακολούθησε το «Debtocracy». Και μιας και δεν αναφέρεται ποτέ στην Επιτροπή Λογιστικού Ελέγχου, μοιραία δεν αναφέρει και το γεγονός ότι από την ημέρα κυκλοφορίας του «Debtocracy» οι υπογραφές πολιτών στην έκκληση για τη δημιουργία Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου για το ελληνικό δημόσιο χρέος έχουν υπερδιπλασιαστεί. (Το διαπιστώνει κάποιος εδώ.)
Είναι περίεργο ένας τόσο έγκριτος, μορφωμένος και μελετηρός δημοσιογράφος να γράφει ένα κείμενο με τίτλο «Ψέματα, μεγάλα ψέματα και ντοκιμαντέρ» και να ξεχνάει να αναφέρει το κύριο θέμα του ντοκιμαντέρ. Ειδικά, όταν κατηγορεί ευθέως τους δημιουργούς του για προπαγάνδα.
Ο κ. Μανδραβέλης αναφέρεται στο «απεχθές χρέος», γράφει επιχειρήματα για να αποδείξει πως δεν θεωρεί το ελληνικό χρέος απεχθές, αλλά –περιέργως- ξεχνάει να αναφέρει το αίτημα για τη δημιουργία Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου. Οι αναγνώστες της εφημερίδας δεν έμαθαν ποτέ γι’ αυτό – τουλάχιστον, από το άρθρο του κ. Μανδραβέλη.
Δεν ξέρω γιατί ο κ. Μανδραβέλης δεν αναφέρεται ούτε μια φορά στο κείμενό του για το «Debtocracy» στο αίτημα για τη δημιουργία Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου για το ελληνικό δημόσιο χρέος. Ακόμα και αυτοί που διαφώνησαν με το «Debtocracy» βρήκαν θετικό το αίτημα που θέτει για τη δημιουργία Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου για το δημόσιο χρέος. Κάποιοι μάλιστα πιστεύουν πως αυτή η επιτροπή θα πρέπει να είναι διαρκής.
Υποθέτω πως ο κ. Μανδραβέλης –που είναι τίμιος και δημοκρατικός άνθρωπος- δεν έχει κάποιο λόγο να μην θέλει μια επιτροπή που θα μας πει αναλυτικά σε ποιον χρωστάμε, πόσα χρωστάμε, ποιοι πήραν τις μίζες και με τι όρους έχουν συναφθεί τα δάνεια. Φαντάζομαι πως ανάμεσα στα πρόσωπα και τα ονόματα που θα αποκαλύψει μια τέτοια επιτροπή δεν θα βρίσκεται ούτε το όνομα του κ. Μανδραβέλη, ούτε των εργοδοτών του, ούτε των «φίλων» τους.
Τελικά, αυτό που δεν καταλαβαίνω είναι πως μπορεί το κείμενό σου να έχει τον τίτλο «Ψέματα, μεγάλα ψέματα και ντοκιμαντέρ» και εσύ να μη θέλεις να μάθεις την αλήθεια.
Βέβαια, θα βρω μια δικαιολογία για τον κ. Μανδραβέλη, επειδή έχω βάσιμες υποψίες πως δεν είδε το «Debtocracy». Ή τουλάχιστον δεν το είδε ολόκληρο – μάλλον αυτός είναι και ο λόγος που δεν αποκάλυψε στους αναγνώστες της «Καθημερινής» την τελευταία σκηνή με τον Γιώργο Παπανδρέου και το ελικόπτερο (ή όχι;). Οπότε, ίσως δεν είδε το σημείο του ντοκιμαντέρ που αναφέρεται στο αίτημα δημιουργίας Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου.
Οι υποψίες μου για το ότι ο κ. Μανδραβέλης δεν είδε το «Debtocracy» -τουλάχιστον μέχρι το τέλος- εντείνονται από την αναφορά του στο πρώτο δελτίο Τύπου για το «Debtocracy». Εκεί ο κ. Μανδραβέλης αναφέρει: «Όπως αναφέρεται στην περιγραφή, στο Debtocracy μιλούν, μεταξύ άλλων, οι ακαδημαϊκοί Ντέιβιντ Χάρβεϊ, Σαμίρ Αμίν, Κώστας Λαπαβίτσας και Ζεράρ Ντιμενίλ… ο Αργεντίνος σκηνοθέτης Φερνάντο Σολάνας…».
Θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον να μας πει ο κ. Μανδραβέλης τι ακριβώς είπε ο Αργεντίνος σκηνοθέτης Φερνάντο Σολάνας. Γιατί όσοι είδαν το «Debtocracy» δεν το έμαθαν ποτέ. Βλέπετε, οι σκηνές με τον Φερνάντο Σολάνας –για τεχνικούς λόγους- δεν συμπεριελήφθησαν στο «Debtocracy».
Όσοι από τους αναγνώστες της «Καθημερινής» διάβασαν το άρθρο του κ. Μανδραβέλη και θέλουν να μάθουν τι είναι η Επιτροπή Λογιστικού Ελέγχου για το ελληνικό δημόσιο χρέος μπορούν να ενημερωθούν εδώ. Αν συμφωνούν, μπορούν και να υπογράψουν την έκκληση. Ναι, βέβαια – υπάρχουν και τέτοιες επιλογές στις ημέρες μας.
Πριν από λίγες ημέρες, έγραψα το κείμενο «Ποιος φοβάται το Debtocracy;»
(Τον κ. Μανδραβέλη τον έχω γνωρίσει και τον εκτιμώ – το γνωρίζει. Φίλος μεν ο Πλάτων, αλλά φιλτάτη η αλήθεια. Αν και οφείλω να ομολογήσω πως εγώ δεν την κατέχω απόλυτα όπως ο κ. Μανδραβέλης.)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου