Η εικόνα αυτή είναι καταφανής στην Ευρώπη, στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ιαπωνία, η ήδη ασθενής οικονομική ανάκαμψη οδηγείται σε τέλμα και οι ήδη «καταπονημένοι» ισολογισμοί καθίστανται ακόμη πιο επισφαλείς. Επιχειρήσεις και καταναλωτές καθίστανται, από την πλευρά τους, πιο επιφυλακτικοί - με αποτέλεσμα να δυσχεραίνουν ακόμη περισσότερο την ήδη δύσκολη δουλειά όσων χαράσσουν την πολιτική.
Στην Ευρώπη, οι πολιτικοί απέτυχαν στο να αντιμετωπίσουν τη διευρυνόμενη κρίση χρέους στην περιφέρεια της ευρωζώνης, παρά τις πάμπολλες συνόδους και την κατάρτιση προγραμμάτων, τα πολλαπλά και δαπανηρά προγράμματα «διάσωσης» και την επιβολή επώδυνων οικονομικών θυσιών στις κοινωνίες.
Οπως ένα αεροπλάνο που κυβερνάται από έναν πιλότο υπό σύγχυση, έτσι και η ευρωπαϊκή οικονομία δεν έχει «συμπεριφερθεί» βάσει των οδηγιών. Οπως το έθεσε και ο ίδιος ο Ελληνας πρωθυπουργός κ. Γιώργος Παπανδρέου σε επιστολή του προς τον πρόεδρο του Eurogroup και πρωθυπουργό του Λουξεμβούργου κ. Ζαν Κλοντ Γιούνκερ «οι αγορές και οι διεθνείς οίκοι (πιστοληπτικών αξιολογήσεων) δεν ανταποκρίθηκαν με τον τρόπο που περιμέναμε».
Οταν το αποτέλεσμα είναι πολύ κατώτερο των προσδοκιών αυτών που χαράσσουν την πολιτική, δεν προκαλεί έκπληξη η απουσία αρμονίας στους επίσημους κύκλους. Ξεσπάνε συχνά, ενοχλητικές δημόσιες διαφωνίες.
Η διάσταση απόψεων στην Ευρώπη δεν περιορίζεται μόνο ανάμεσα σ' εκείνους που «δίνουν τις λύσεις» (την τρόικα της ΕΚΤ, της ΕΕ και του ΔΝΤ) και στις χώρες που εφαρμόζουν τα επώδυνα μέτρα λιτότητας (Ελλάδα, Ιρλανδία και Πορτογαλία). Επιζήμιες διαφωνίες εκδηλώνονται και στους κόλπους της ίδιας της τρόικας, όπως στην περίπτωση του διαλυτικού... μπρα ντε φερ ανάμεσα στη Φραγκφούρτη - την έδρα της ΕΚΤ - και το Βερολίνο - την έδρα της γερμανικής κυβέρνησης.
Η κατάσταση στις ΗΠΑ δεν είναι τόσο οξεία όπως στην Ευρώπη, αλλά κι εδώ κυριαρχεί η πολιτική ανικανότητα. Παρά τα πρωτοφανή μέτρα δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής για την τόνωση της οικονομίας, η οικονομική ανάπτυξη παραμένει αναιμική και η ανεργία παραμένει προσκολλημένη σε ενοχλητικά υψηλό επίπεδο. Η μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική προοπτική εξακολουθεί να επιδεινώνεται, ενώ βραχυπρόθεσμα οι πολιτικοί «παίζουν» με την πιστοληπτική αξιολόγηση ΑΑΑ της χώρας, μαλώνοντας σαν σχολιαρόπαιδα για το πώς θα αυξηθεί το επίσημο όριο του χρέους.
Υπάρχουν και οι σύνθετες τεχνικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι πολιτικοί - δυσκολίες στις οποίες ο πρόεδρος της Fed κ. Μπεν Μπερνάνκι αναφέρθηκε με τον ειλικρινή τρόπο που όλο και περισσότερο τον διακρίνει, αναγνωρίζοντας πως «δεν έχουμε μία μόνο ακριβή ερμηνεία».
Τα οικονομικά «εγχειρίδια οδηγιών» της Fed - συμπεριλαμβανομένων των τεχνικών μοντέλων και των ιστορικών αναλύσεων - έχουν φωτίσει ανεπαρκώς τη σημερινή οικονομική κατάσταση. Δεν είναι ν' απορεί κανείς, λοιπόν, που τα πρακτικά της τελευταίας συνεδρίασης της Fed αποκαλύπτουν ένα διχασμένο Σώμα, τα μέλη του οποίου προτείνουν διαφορετικούς δρόμους στη χάραξη της νομισματικής πολιτικής.
Ορισμένοι τάσσονται υπέρ της λήψης επιπρόσθετων μέτρων τόνωσης της οικονομίας και άλλοι τάσσονται υπέρ της στροφής προς μία πιο περιοριστική πολιτική.
Την ίδια ώρα, η Ιαπωνία εξακολουθεί να «μαραζώνει». Λίγους μήνες μετά τον σφοδρό σεισμό, το καταστροφικό τσουνάμι και την πυρηνική αβεβαιότητα που προκάλεσε το ατύχημα στη Φουκουσίμα, ακόμη δεν έχει καταρτισθεί ένα συνολικό πρόγραμμα ανοικοδόμησης. Η συνεπακόλουθη οικονομική αβεβαιότητα έρχεται συνδυαστικά στα πολλά χρόνια ασθενούς οικονομικής ανάπτυξης και επιδεινούμενης τάσης στο μέτωπο των δημοσίων οικονομικών.
Εξι πολύ σοβαρά θέματα αποτελούν κοινές συνιστώσες στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι χαράσσοντες την πολιτική σε Ευρώπη, ΗΠΑ και Ιαπωνία.
Πρώτα απ' όλα και οι τρεις αυτές οικονομικές ζώνες αγωνίζονται να ξεπεράσουν τη δυναμική της απομόχλευσης. Σαν να απορροφάται το οξυγόνο από το φανταστικό μας αεροπλάνο την ώρα της πτήσης, έτσι και η απομόχλευση αποσταθεροποιεί τις κοινωνίες και υπονομεύει την παραδοσιακή αποτελεσματικότητα της επίσημης πολιτικής που ασκούν οι υπεύθυνοι. Αφημένες ολοκληρωτικά στη δική τους δυναμική, αυτές οι οικονομίες θα απαλλάσσονταν από το υπερβολικό χρέος και θα ανέτρεπαν πολυετή κοινωνικά συμβόλαια με τρόπο που θα διατάρασσε τη δημόσια τάξη και θα οδηγούσε σε οικονομική συρρίκνωση, αυξάνοντας τον κίνδυνο μίας νέας χρηματοπιστωτικής κρίσης.
Δεύτερον, η δυναμική της απομόχλευσης επιτείνει και άλλα διαρθρωτικά προβλήματα. Αν και οι παράμετροι διαφοροποιούνται από οικονομία σε οικονομία και από τομέα σε τομέα (στεγαστική αγορά, αγορά εργασίας, πιστωτική αγορά) είναι ένας συνδυασμός μ' ένα κοινό και ατυχές αποτέλεσμα: Παρεμποδίζει την ικανότητα μίας οικονομίας να αναπτυχθεί και ως εκ τούτου να αντιμετωπίσει με πιο συντεταγμένο τρόπο το πρόβλημα χρέους.
Τρίτον, οι πολιτικοί καλούνται να πάρουν αποφάσεις σε μία παγκοσμιοποιημένη οικονομία που βρίσκεται στο μέσον μεγάλων αναπροσαρμογών, καθώς μία σειρά αναδυόμενων οικονομιών, σημαντικών από συστημικής απόψεως, ξεπερνούν ένα κρίοιμο σημείο στον αναπτυξιακό τους κύκλο.
Τέταρτον, επιλέγοντας μέτρα που επηρεάζονται από τους κύκλους της οικονομίας για την αντιμετώπιση διαρθρωτικών προβλημάτων, οι πολιτικοί έχουν περιπλέξει ακόμη περισσότερο την κατάσταση - κάτι που αντικατοπτρίζει και πάλι την αδυναμία τους να κατανοήσουν τις ασυνήθιστες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν.
Πέμπτον, η πολιτική η ίδια περιπλέκει σημαντικά τα ζητήματα. Ο λόγος είναι απλός: Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα αναγκαία διαρθρωτικά μέτρα απαιτούν άμεσα θυσίες για πιο μακροπρόθεσμα οφέλη - κάτι που απεχθάνονται οι πολιτικοί, ειδικά αν έχουν μπροστά τους να αντιμετωπίσουν συχνές εκλογικές αναμετρήσεις.
Τέλος, η επικοινωνιακή πολιτική υπήρξε φρικτή. Σπανίως έχω δει τέτοια αποτυχία από τους πολιτικούς να προβάλλουν μία σαφή εικόνα του μεσοπρόθεσμου οικονομικού τους οράματος - μία αποτυχία που έχει εντείνει τη γενική αίσθηση αβεβαιότητας.
Ολα αυτά, εξηγούν γιατί θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε με συμπόνια τους σημερινούς πολιτικούς, οι οποίοι καλούνται να αντιμετωπίσουν ασυνήθιστα δύσκολες προκλήσεις με αφύσικα αναποτελεσματικά εργαλεία. Αλλά η συμπόνια δεν συνιστά και συγχωροχάρτι. Θα πρέπει, επίσης, να πιέσουμε τους πολιτικούς να εγκαταλείψουν τον παραδοσιακό τρόπο σκέψης τους και να στραφούν σ' έναν νέο, που θα μπορεί να κατανοήσει και να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά, τα πιο σύνθετα αλλά και εξαιρετικά σημαντικά διαρθρωτικά ζητήματα που διαπνέουν τη σημερινή (οικονομική) κρίση.
Δυστυχώς, αυτό δεν θα συμβεί εν μία νυκτί. Και σε ορισμένες περιπτώσεις, οι συνθήκες μπορεί να χρειασθεί να χειροτερέψουν σημαντικά, έως ότου κεντρίσουν το ενδιαφέρον των πολιτικών. Στο μεταξύ, οι εταιρείες και τα νοικοκυριά που έχουν την ευχέρεια να παίρνουν προληπτικά μέτρα θα πρέπει αναπόφευκτα να συνεχίσουν να πράττουν το ίδιο. Αλλοι, δυστυχώς, θα είναι πιο ευάλωτοι και θα κινδυνεύουν να υποστούν πιο επώδυνες συνέπειες - χωρίς την φαινομενική «σωτηρία» ενός πιλοτηρίου με κλειστή θύρα.
Ο κ. Μοχάμεντ Α. Ελ-Εριάν είναι διευθύνων σύμβουλος και από τους επικεφαλής στη χάραξη της επενδυτικής πολιτικής της PIMCO και συγγραφέας του βιβλίου «When Markets Collide» («Οταν συγκρούονται οι αγορές»).
Copyright:Project Syndicate,2011
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου