1. Την πρόληψη του εγκλήματος 2. Την πολυπολιτισμική κοινωνία.
1.Στο φιλμ επιστημονικής φαντασίας “Μinority Report” του Σπίλμπεργκ (2002), μια όχι και τόσο μακρινή κοινωνία εμφανίζεται να έχει πετύχει την εξάλειψη της δολοφονίας: χάρις σε προηγμένες τηλεπαθητικές μεθόδους, το έγκλημα προλαμβάνεται ελάχιστα λεπτά πριν την τέλεσή του και ο ένοχος τιμωρείται. Δηλαδή εν ονόματι μιας “ασφαλούς” κοινωνίας, έχουμε την κατάργηση μιας βασικής αρχής του Κράτος Δικαίου: δεν τιμωρείται η πρόθεση αλλά η πράξη. Αλάνθαστη μέθοδος; Όχι βέβαια. Τελικά αποδεικνύεται ότι όχι μόνο υπάρχει πάντα περιθώριο λάθους, αλλά και ότι ο πανίσχυρος -και ανεξέλεγκτος- εμπνευστής της μεθόδου προκειμένου να το συγκαλύψει και να προλάβει την κατάρρευση το συστήματος γίνεται ο ίδιος δολοφόνος.
Τίθεται λοιπόν το ερώτημα: η επιδίωξη της πλήρους ασφάλειας από το έγκλημα είναι θεμιτή φιλοδοξία μιας κοινωνίας ή μία φαινάκη που οδηγεί σε χειρότερα;
Το φιλμ γυρίστηκε λίγο μετά την 11/9/2001 και νομίζω είναι μια απάντηση του σκηνοθέτη στο κλίμα της εποχής. Τελικά, παρά κάποια πρόσκαιρα παρατράγουδα, η δημοκρατία δεν κινδύνεψε ούτε στην Αμερική, ούτε σε άλλες πόλεις όπου έγιναν παρόμοια χτυπήματα, ούτε στη Νορβηγία κινδυνεύει. Έχει όμως ανοίξει μια συζήτηση για την πρόληψη. Τι γίνεται με τα χιλιάδες site και blog κάθε μορφής φονταμενταλισμού -ακροδεξιού, ακροαριστερού, αναρχικού, χριστιανικού, ισλαμικού και ό,τι άλλο βγάζει η άβυσσος της ανθρώπινης ψυχής, που κηρύσσουν το φανατισμό, το μίσος, τη συνομωσιολογία και ενθαρρύνουν το έγκλημα ανοιχτά ή συγκαλυμμένα; Στη Γερμανία γίνεται συζήτηση για την αντιμετώπιση ναζιστικών κατασκηνώσεων οργανωμένων από γονείς νεο-ναζί για τα παιδιά τους! Και ακόμη τι γίνεται με τα κορανικά σχολεία και εν γένει σχολεία θρησκευτικής κατήχησης; Έχομε θεσπίσει - δικαίως- αυστηρούς νόμους κατά της σωματικής κακοποίησης παιδιών. Τι γίνεται όμως με την ψυχική κακοποίηση; Που βάζουμε την κόκκινη γραμμή στην χειραγώγιση συνειδήσεων, ιδίως παιδιών και εφήβων; Πώς μπορούν όλα αυτά να ελεγχθούν για να αποτραπούν τραγωδίες, χωρίς να καταπατηθούν θεμελιώδη δημοκρατικά δικαιώματα ή βασικές δομές της οικογένειας;
Η Δημοκρατία είναι το μόνο πολίτευμα που δεν ισχυρίζεται ότι είναι αλάνθαστο. Πρέπει όμως να έχει τα κατάλληλα εργαλεία για να μπορεί να αμυνθεί. Ωστόσο θα ήταν αυταπάτη να πιστέψουμε ότι είναι δυνατόν να ζήσουμε σε κοινωνία απαλλαγμένη από κάθε κίνδυνο. Και όπως βλέπουμε και στο Minority Report, το μεγαλύτερο λάθος είναι να πιστεύεις ότι είσαι αλάνθαστος, και ο μεγαλύτερος κίνδυνος βρίσκεται στην εξάλειψη κάθε κινδύνου. Η συζήτηση είναι δύσκολη αλλά είναι ανοιχτή.
2. Η δεύτερη συζήτηση που έχει σημεία επαφής με την πρώτη αφορά την “πολυπολιτισμική κοινωνία”. Το μίσος προς την πολυπολιτισμική κοινωνία, όπως φαίνεται στο “μανιφέστο” το Μπρέϊβικ, δεν αποτελεί παραλήρημα ενός μεμονωμένου ακραίου ατόμου. Μόλις βάλει κανείς τον όρο σε μια μηχανή αναζήτησης στο Διαδίκτυο ανοίγουν δεκάδες ελληνικά ακροδεξιά/εθνικιστικά site και blog, (χώρια τα ξενόγλωσσα), τα περισσότερα με ανοιχτα φασιστική φρασεολογία, που εδώ και χρόνια ρίχνουν την πολυπολιτισμική κοινωνία στο πυρ το εξώτερον και χαρακτηρίζουν προδότες όσους την υποστηρίζουν- με ονομαστικές λίστες προγραφών. Οι περισσότεροι ιστότοποι αυτής της ιδεολογίας έχουν οι εγκαταλείψει τον αντισημιτισμό παλαιάς κοπής – περισσότερους αντισημίτες βρίσκει κανείς πια στην αριστερά - και καταφέρονται κατά του ισλάμ, όχι στην ακραία φονταμενταλιστική επικίνδυνη εκδοχή του, αλλά στο ισλάμ ώς “πολιτιστικό εισβολέα”. Όπως ακριβώς και ο Μπρέϊβικ. Μόνο που ενώ εκείνος αναφερόταν σε “αλλοίωση” της ευρωπαϊκής κουλτούρας, οι “δικοί μας”, που εκτός των άλλων είναι και αντιευρωπαϊστές, μιλούν για αλλοίωση του ελληνισμού- φυσικά όπως οι ίδιοι τον εννοούν. Οι πιο εκσυγχρονισμένοι από αυτούς, στη χώρα μας και διεθνώς, έχουν αντικαταστήσει το ρατσισμό του “αίματος” με το ρατσισμό της “κουλτούρας”.
Τι είναι όμως τελικά πολυπολιτισμική κοινωνία; Και ποιός είναι ο βαθμός επιτυχίας ή αποτυχίας της; Πόσο εφικτή και επιθυμητή είναι η ανάμειξη και συμβίωση ατόμων και ομάδων από διαφορετικούς πολιτισμούς;
Ένα συχνό λάθος που γίνεται, είναι να συγχέονται τα πραγματικά πολιτισμικά στοιχεία, όπως η μουσική, η ποίηση, η ζωγραφική, η μαγειρική, η ένδυση κλπ. με αυταρχικά ήθη που επιβιώνουν από προ-νεωτερικές κλειστές κοινωνίες, π.χ. κανόνες καταπίεσης της γυναίκας ή της ομοφυλοφυλίας. Η βαρβαρότητα δεν είναι κουλτούρα. Το λάθος αυτό κάνουν συνήθως οι οπαδοί του σχετικισμού, (αριστεροί ή φιλελεύθεροι) που χωρίζουν τις αξίες σε “δυτικές” και μη, άρα δεν δέχονται ότι υπάρχουν αξίες οικουμενικές. (Η “αραβική άνοιξη” απέδειξε πόσο άδικο έχουν). Αυτή η παρερμηνεία της πολυπολιτισμικότητας δίνει επιχειρήματα στους κάθε λογής ρατσιστές και ξενόφοβους και γι αυτό ο λόγος τους έχει απήχηση σε κόσμο που υφίσταται τα δεινά όχι της κουλτούρας αλλά της παραβατικότητας των ξένων.
Η μείξη και ανταλλαγή πολιτισμικών στοιχείων μεταξύ ομάδων, κοινοτήτων, εθνών, όχι μόνο είναι επιθυμητή γιατί εμπλουτίζει όλες τις πλευρές, αλλά αποτελεί και πραγματικότητα αιώνων. Κανένας πολιτισμός δεν δημιουργήθηκε από παρθενογένεση. Στην εποχή μας φυσικός χώρος αυτής της ανάμειξης δεν μπορεί παρά να είναι μια κοινωνία ανοιχτή, δημοκρατική και κοσμική (secular), χωρίς αποκλεισμούς ούτε εκ μέρους του κράτους, ούτε εκ μέρους οποιαδήποτε κοινότητας.
Σε παραδοσιακές αυτοκρατορίες όπως η Οθωμανική, υπήρχε μια ανεκτικότητα βασισμένη στον “κοινοτισμό” (communitarism): η κάθε κοινότητα -'Ελληνες, Εβραίοι, Αρμένιοι, Τσερκέζοι κ.α. ζούσαν σε ημι-αυτόνομες κοινότητες, υπό την Οθωμανική κυριαρχία φυσικά. Αυτό που εφαρμόστηκε στις δυτικές κοινωνίες είναι πιο κοντά στον κοινοτισμό παρά σε μια πραγματική πολυπολιτισμικότητακαι. (χαρακτηριστικό παράδειγμα τα “Londonistan” στην Αγγλία). Η tolerence, η ανοχή, αναγορεύτηκε σε ύψιστη δημοκρατική πρακτική. Ανοχή όμως σημαίνει έλλειψη ενδιαφέροντος να γνωρίσεις τον “άλλο”, έλλειψη αλληλεγγύης και δημιουργικής ώσμωσης.
O Koν-Μπεντίτ στο πρόσφατο βιβλίο του “Τι να κάνουμε” (εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ μετ. Μελίττας Γκουρτσογιάννη) πραγματεύεται το ζήτημα της πολυπολιτισμικότητας αντλώντας και από την δική το πείρα στο Δήμο Φρανκφούρτης και στους ευρωπαϊκούς θεσμούς:
Αυτό που καταλαβαίνω εγώ ως πολυπολιτισμικότητα είναι μια πολυεθνική κοινωνία αποτελούμενη από διάφορες ομάδες με διαφορετική πολιτιστική ταυτότητα, που αναγνωρίζει στον καθένα το δικαίωμα να ανήκει σε περισσότερες από μία κουλτούρα, γιατί όλοι μας ανήκουμε σε πολλές και διάφορες πολιτισμικές ομάδες...Ένταξη δε σημαίνει ν' απαιτούμε απλώς από τους μετανάστες να προσαρμοστούν στους ήδη υπάρχοντες κανόνες της κοινωνίας που τους υποδέχεται. Πρέπει να εργαστούμε προς μια συνολική ανασύνθεση των κανόνων σύμφωνα με τους οποίους είναι οργανωμένη η κοινωνία μας στο σύνολό της και που αφορούν τόσο τον ντόπιο πληθυσμό όσο και τον πληθυσμό των μεταναστών...Ο πλουραλισμός των κοινωνιών μας απαιτεί, οι ατομικές ελευθερίες να είναι σεβαστές από όλους: η ελευθερία ν' ακολουθείς τη θρησκεία σου, η να προβάλλεις αιτήματα σχετικά με την ταυτότητα, είναι ίδια με την ελευθερία να μπορείς ν' αλλάξεις θρησκεία, η να μην είσαι θρησκευόμενος, η να μπορείς να χειραφετηθείς από την ομάδα προέλευσής σου...Μερικοί μουσουλμάνοι θα θέλανε να επεκτείνουν παντού τα χαρακτηριστικά μιας κοινωνίας με μία και μοναδική κουλτούρα και με κυρίαρχη τη μουσουλμανική θρησκεία, όπως και κάποιοι υποτιθέμενοι «κοσμικοί» που χρησιμοποιούν την κοσμικότητα ως πολεμική μηχανή κατά του ισλάμ και συγχέουν τις οικουμενικές αξίες με ένα είδος πολιτιστικού κομφορμισμού με χαρακτηριστικά παραδοσιακά και κυρίαρχα στη Δύση. Για μένα και οι δύο είναι το ίδιο φανατικοί... Για πολλούς ανθρώπους η δυσφορία σχετικά με την ταυτότητά τους πάει πολύ πέρα από τα προβλήματα λόγω μετανάστευσης, υποδηλώνει κάποιο βαθύ συμβολικό τραύμα: ο εγκλωβισμός σε μια ταυτότητα, ή αντίθετα η διαγραφή της, η άρνηση αυτή η ταυτότητα να αναγνωριστεί. ... Η επιβεβαίωση μιας ταυτότητας δεν αποκλείει το να ανήκει κανείς και σε άλλες συλλογικότητες...
... Η διαφορετικότητα (και ο σεβασμός προς αυτήν) είναι ένα από τα θεμέλια της δημοκρατίας. Είναι επίσης και μία από τις βασικές αρχές της πολιτικής οικολογίας. Γι αυτό βλέπω την πολιτιστική διαφορετικότητα ως αξία και όχι ως φορτίο. Η πολυπολιτισμική κοινωνία δεν είναι όραμα ουτοπικό: είναι πραγματικότητα. Μια πραγματικότητα με την οποία πρέπει να δουλέψουμε. Η ουτοπία που προτείνω είναι απολύτως πραγματοποιήσιμη, είναι η ουτοπία της ανοιχτής κοινωνίας, όπου όλοι αισθάνονται ότι βρίσκονται στον τόπο τους.
melittag.wordpress.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου