Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία οι Ρομά σε όλη την Ευρώπη ανέρχονται σε 10 με 12 εκατομμύρια και αποτελούν μία από τις μεγαλύτερες και λιγότερο ευνοημένες μειονότητες της Ευρώπης, καθώς έχουν κατά μέσο όρο τα χαμηλότερα εισοδήματα, την χειρότερη υγειονομική περίθαλψη, την ανεπαρκέστερη στέγαση, το μεγαλύτερο ποσοστό αναλφαβητισμού και τα υψηλότερα επίπεδα ανεργίας.
Όπως σημειώνεται από τη Διεθνή Αμνηστία η σημερινή κατάσταση των Ρομά δεν είναι απλώς συνέπεια της φτώχειας, αλλά είναι το αποτέλεσμα εκτεταμένων, συχνά συστηματικών, διακρίσεων και άλλων παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με την ιστοσελίδα του Συμβουλίου της Ευρώπης όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση της Διεθνούς Αμνηστίας, ο αριθμός των Ρομά ανέρχεται σε 265.000. Ωστόσο, τόσο ο Δημήτρης Χριστόπουλος, όσο και ο Παναγιώτης Δημητράς σημειώνουν στο tvxs.gr πως είναι πολύ δύσκολο να υπολογιστεί ο ακριβής αριθμός τους, καθώς συνήθως υπολογίζονται μόνο οι Έλληνες Ρομά. Στην Ελλάδα υπάρχουν, όπως τονίζουν, Ρομά και από Βουλγαρία, Ρουμανία και Αλβανία, αυξάνοντας κατά πολύ τον πληθυσμό τους.
Οι εξαναγκαστικές εξώσεις Ρομά και οι απαράδεκτες συνθήκες διαβίωσης σε διάφορους καταυλισμούς είναι συχνό φαινόμενο στην Ελλάδα. Άλλωστε, μόνο το 2010, η Ελλάδα κρίθηκε ένοχη δυο φορές για παραβίαση διεθνών συνθηκών ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε σχέση με περιπτώσεις εξαναγκαστικών εξώσεων και τις συνθήκες διαβίωσης των Ρομά.
Ωστόσο ένα ακόμα πολύ σημαντικό ζήτημα είναι η εκπαίδευση των Ρομά. Ενδεικτικό είναι πως το 2008, το 54.7% των Ρομά δεν πήγε σχολείο. Όσα παιδιά Ρομά τελικά εγγράφονται σε κάποιο σχολείο συχνά αντιμετωπίζουν διακρίσεις και ρατσιστικές συμπεριφορές. «Αυτές οι ρατσιστικές συμπεριφορές είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα διαρροής, όπως άλλωστε μας λένε και οι ίδιο οι τσιγγάνοι», τονίζει ο
Παναγιώτης Δημητράς από το Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι. «Ο μέσος τσιγγάνος γονιός δεν έχει τη μόρφωση για να αντιμετωπίσει τον ρατσισμό και του είναι πολύ πιο εύκολο να αποσύρει το παιδί του», προσθέτει.
Όπως επισημαίνει ο Παναγιώτης Δημητράς εκτός από το φαινόμενο της διαρροής υπάρχει και το μεγάλο πρόβλημα του αποκλεισμού των Ρομά από τα σχολεία ή της δημιουργίας σχολείων γκέτο. «Πάνω από τα μισά παιδιά δεν πηγαίνουν σχολείο και όποιος λέει πως το πρόβλημα είναι η άρνηση των Ρομά να ενταχθούν στην εκπαίδευση, συνειδητά ή ασυνείδητα αναπαράγει ρατσιστικά στερεότυπα και δίνει φτηνές δικαιολογίες», τονίζει.
«Έχει στηθεί ένα απόλυτα αρνητικό στερεότυπο στην ελληνική κοινωνία ότι κανένας τσιγγάνος δεν θέλει να εκπαιδεύσει το παιδί του, κάτι που είναι τελείως λάθος», σημειώνει από την πλευρά του ο Δημήτρης Χριστόπουλος, αντιπρόεδρο της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.
Συχνά οι προσπάθειες για ένταξη των παιδιών Ρομά στην εκπαίδευση συναντά αντιδράσεις από τις τοπικές κοινωνίες και τους συλλόγους γονέων και κηδεμόνων. Ένα από τα τελευταία περιστατικά σημειώθηκε στους Σοφάδες. Εκεί επιχειρήθηκε να υλοποιηθεί ένα πρόγραμμα μετεγγραφής μαθητών Ρομά, από το 4ο δημοτικό σχολείο, στα υπόλοιπα σχολεία του Δήμου, ώστε να δοθεί τέλος στην γκετοποίηση.
Σημειώνεται πως στο 4ο δημοτικό, αν και είναι δεκαθέσιο και βάσει νόμου θα έπρεπε να έχει περίπου 250 παιδιά, οι μαθητές Ρομά ανέρχονται σε πάνω από 500. Αντίθετα, σύμφωνα με τον κ. Δημητρά, το 1ο δημοτικό έχει μόλις 90 μαθητές, και στο 2ο και στο 3ο Δημοτικό, που έχουν ενωθεί, φοιτούν 180 μαθητές. Η απόφαση του υπουργείου για μετεγγραφή ορισμένων μαθητών Ρομά από το 4ο δημοτικό σχολείο στα άλλα δύο προκάλεσε πλήθος αντιδράσεων, κυρίας από τα μέλη του συλλόγου γονέων και κηδεμόνων των άλλων σχολείων. Ύστερα από τις πιέσεις το υπουργείο απέσυρε το πρόγραμμα μετεγγραφής.
«Το ζήτημα των Σοφάδων αποτελεί ντροπή για όλη την Ελλάδα», σημειώνει ο Παναγιώτης Δημητράς. Οι γονείς προέβαλλαν σαν βασικό πρόβλημα το υγειονομικό. «Οι νόμοι του ελληνικού κράτους λένε πως κανείς δεν πάει σχολείο αν δεν έχει κάνει τα απαραίτητα εμβόλια και τις εξετάσεις. Κανείς δεν είπε να πάνε τα παιδιά στα σχολεία χωρίς αυτές τις προϋποθέσεις. Η πολιτεία έχει προγράμματα και θα μπορούσε να φροντίσει για τα εμβόλια», τονίζει ο κ. Δημητράς και επιπλέον αναφέρει πως «τα παιδιά που θα μετεγγραφόντουσαν βρισκόντουσαν ήδη σε σχολείο, και άρα θα έπρεπε να είχαν κάνει τα εμβόλιά τους, αλλιώς αν αυτό δεν είχε συμβεί τότε ο διευθυντής είναι υπόλογος».
Για τις αντιδράσεις από την τοπική κοινωνία, φαινόμενο που καταγράφεται όχι μόνο στους Σοφάδες αλλά και σε άλλες περιοχές, ο Δημήτρης Χριστόπουλος, αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, επισημαίνει πως «οι εξηγήσεις δεν είναι εύκολες».
«Είναι εύκολο να πούμε ότι ο γονέας είναι ρατσιστής. Το θέμα είναι να δούμε τι έχει κάνει το κράτος ώστε να επιτρέπει τη συνύπαρξη. Αυτό είναι το πρόβλημα που υπάρχει και με τους Ρομά αλλά και με τους μετανάστες. Η αντίδραση των γονέων σε τελική ανάλυση είναι αναμενόμενη», τονίζει ο κ. Χριστόπουλος και προσθέτει:
«Φυσικά υπάρχει ρατσισμός, φυσικά υπάρχουν στερεότυπα κλπ. Αλλά όλα αυτά βασίζονται σε ένα κράτος που στοιχειωδώς δεν κάνει τα απαραίτητα για να τα αμβλύνει. Είναι λοιπόν ένα σύνθετο θέμα, δεν είναι απλό».
Ο αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου υπογραμμίζει ότι «το πρόβλημα είναι πως το ελληνικό κράτος δεν αναλαμβάνει ευθύνες, δεν δημιουργεί μηχανισμούς για να σπρώξει τους ανθρώπους να στείλουν τα παιδιά τους σχολείο». «Η κοινωνία έχει ευθύνες, αλλά εγώ δεν μπορώ να δω τις ευθύνες της έξω από ένα ευρύτερο σύστημα πολιτικής αρμοδιότητας», αναφέρει.
Τόσο ο κ. Δημήτρης Χριστόπουλος, όσο και κ. Παναγιώτης Δημητράς τονίζουν την ευθύνη της πολιτείας, επισημαίνοντας πως η εκπαίδευση δεν είναι μόνο δικαίωμα, αλλά είναι και υποχρέωση.
Όπως αναφέρουν και οι δύο, οι γονείς Ρομά αλλά και η πολιτεία είναι υποχρεωμένοι να διασφαλίσουν την εκπαίδευση των παιδιών Ρομά, ακόμα και αν χρειαστεί από την πολιτεία να κάνει χρήση του «ποινικού οπλοστάσιού» της. «Υπάρχουν συνταγματικά καθήκοντα. Αν οι Ρομά δεν στέλνουν τα παιδιά τους σχολείο, αυτό γίνεται υπό την ανοχή της κοινωνίας, και τίθεται θέμα μέχρι και ποινικής ευθύνης», δηλώνει ο κ. Χριστόπουλος.
«Ένα παιδί πρέπει να πηγαίνει σχολείο και αν δεν πηγαίνει σχολείο, όποιος το εμποδίζει πρέπει να τιμωρείται ακόμα και με ποινές. Αυτό δεν έχει εφαρμοστεί ποτέ γιατί δεν θέλουμε τα τσιγγανάκια στο σχολείο», λέει ο κ. Δημητράς και σημειώνει πως σε αρκετές περιπτώσεις η πολιτεία γυρίζει την πλάτη της στις μειονότητες εξαιτίας των πιέσεων από την κοινωνία. «Ενδεικτικό παράδειγμα είναι οι Σοφάδες. Η πολιτεία ανακοίνωσε μέτρα και τα πήρε όλα πίσω μετά την πίεση του κόσμου».
Σχετικά με την «κουλτούρα των Ρομά», την οποία πολλοί επικαλούνται ώστε να αιτιολογήσουν την περιθωριοποίηση τους, οι κύριοι Δημητράς και Χριστόπολους συμφωνούν πως πρόκειται για «ρατσιστικά στερεότυπα», τα οποία συνειδητά ή ασυνείδητα επαναλαμβάνονται από τους πολίτες.
Ποιοι είναι όμως τελικά οι Ρομά; Όπως σημειώνει ο κ. Χριστόπουλος, αλλά και ο κ. Δημητράς, υπάρχει διαφοροποίηση στο εσωτερικό των Ρομά. Υπάρχουν αυτοί που έχουν ενταχθεί και αυτοί που είναι περιθωριοποιημένοι. Ο ισχυρισμός λοιπόν της «αυτοπεριθωριοποίησης» των Ρομά, λόγω κουλτούρας, δεν ευσταθεί, καθώς μεγάλο μέρος από αυτούς έχουν ενταχθεί στο κοινωνικό σύνολο.
Τι διαφορετικό έχει ο ένας από τον άλλον; «Οι διαφορές μεταξύ των ομάδων είναι τόσο μεγάλες ταξικά, που αναιρούν μία ενιαία εικόνα για το τι είναι τσιγγάνος. Το πρόβλημα δεν είναι η κουλτούρα των Ρομά αλλά η τάξη τους», σημειώνει ο κ. Χριστόπουλος και καταλήγει επισημαίνοντας πως το επιχείρημα της «διαφορετικής κουλτούρας» είναι ένα επιχείρημα που «χρησιμοποιείται για να αποφύγουμε το πρόβλημα, να πούμε πως είναι διαφορετικοί από εμάς και πως δεν αξίζει να κάνουμε τίποτα».
Ο Παναγιώτης Δημητράς αναφέρει πως οι ενταγμένοι Ρομά δεν επιθυμούν συνήθως να έχουν σχέσεις με τους περιθωριοποιημένους, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις στο παρελθόν έχουν εκμεταλλευτεί προς όφελός τους και κάποιες κρατικές επιδοτήσεις (για παράδειγμα το επιδοτούμενο πρόγραμμα στέγασης). Σχολιάζοντας την εγκληματικότητα που καταγράφεται στις τάξεις των περιθωριοποιημένων Ρομά, υπενθυμίζει πως το Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι είχε προειδοποιήσει από το 1996 την τότε κυβέρνηση για αυτό το φαινόμενο. «Άμα τους έχεις στο περιθώριο τι θα κάνουν για να ζήσουν. Κάποιοι θα ξεπεράσουν τις αναστολές και θα περάσουν στο έγκλημα. Μας το είχαν πει και οι ίδιοι πως δεν τους μένει τίποτα άλλο. Όταν τους περιθωριοποιείς τους στέλνεις στο έγκλημα», καταλήγει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου