Στροφή στα βιολογικά προϊόντα

Ολοένα και μεγαλύτερο έδαφος κερδίζουν στις προτιμήσεις των καταναλωτών τα βιολογικά προϊόντα, παρά το γεγονός ότι είναι ακριβότερα σε σχέση με τα συμβατικά προϊόντα και παρά την οικονομική κρίση, η οποία έχει περιορίσει κατά πολύ τα έξοδα των νοικοκυριών. Άλλωστε τα διαδοχικά διατροφικά σκάνδαλα και η ανάγκη κατανάλωσης ποιοτικών και «καθαρών» τροφίμων -ιδίως όταν πρόκειται για τη διατροφή των παιδιών- είναι μερικές από τις αιτίες που καθιστούν «ανελαστικές» τις εν λόγω δαπάνες. Είναι χαρακτηριστικά άλλωστε τα συμπεράσματα της ετήσιας έρευνας του Εργαστηρίου Marketing του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και του Κέντρου Αειφορίας με θέμα «Πράσινο Marketing: Περιβαλλοντικές Διαστάσεις του Marketing στο πλαίσιο της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης», τα οποία δόθηκαν πρόσφατα στη δημοσιότητα. Ενδεικτικά αναφέρεται πως περισσότεροι από τους μισούς καταναλωτές προτιμούν τα βιολογικά προϊόντα (συγκεκριμένα το 57,2%), τη στιγμή που το 52,3% δηλώνει ότι άλλαξε τη μάρκα του προϊόντος που αγόραζε επιλέγοντας ένα φιλικό προς το περιβάλλον προϊόν. Τα αποτελέσματα της έρευνας, η οποία πραγματοποιείται για τρίτη συνεχόμενη φορά και αποτυπώνει την καταναλωτική συμπεριφορά απέναντι στις περιβαλλοντικές διαστάσεις του marketing, θα παρουσιαστούν αναλυτικότερα στις 2 Μαρτίου.

Παρά τη στροφή που καταγράφεται τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα ως προς την κατανάλωση βιολογικών προϊόντων, στοιχεία της Ε.Ε. αποδεικνύουν πως υπάρχουν ακόμα πολύς δρόμος και δυνατότητες ανάπτυξης της συγκεκριμένης αγοράς. Συγκεκριμένα, υπολογίζεται πως ο μέσος όρος κατανάλωσης βιολογικών προϊόντων στην Ελλάδα αποτιμάται στα 5,4 ευρώ κατά κεφαλήν, όταν ο αντίστοιχος μέσος όρος στην Ευρώπη των «15» είναι 36 ευρώ. Σημειώνεται πως στη Γερμανία, στην Αυστρία και στη Δανία το ποσό αυτό διαμορφώνεται στα 80 ευρώ. Πάντως, αν και οι ρυθμοί ανάπτυξης της αγοράς βιολογικών προϊόντων τα προηγούμενα έτη θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν φρενήρεις, μιας και «έτρεχαν» με 25% σε ετήσια βάση, από το 2009 και μετά, και λόγω της οικονομικής κρίσης, παρατηρείται μια μικρή αύξηση ή τουλάχιστον στασιμότητα (το 2009 καταγράφηκε αύξηση κατά 6% στις πωλήσεις βιολογικών τροφίμων στην Ελλάδα).

Η καλλιέργεια

Τα πρώτα δειλά βήματα αγροτών που στράφηκαν στη βιολογική καλλιέργεια θα πρέπει να αναζητηθούν κάπου στα μέσα της δεκαετίας του ’80. Έκτοτε έγιναν ραγδαία βήματα ανάπτυξης και ολοένα και περισσότεροι εντάσσονταν στη βιολογική καλλιέργεια, με μόνη εξαίρεση το 2010, όταν και παρατηρήθηκε σχετική μείωση των παραγωγών που ασχολούνται με τις βιολογικές καλλιέργειες. Υπολογίζεται πως σήμερα η έκταση της ελληνικής γης στην οποία αναπτύσσονται δράσεις βιολογικής παραγωγής ανέρχεται σε 3,231 εκατομμύρια στρέμματα, εκ των οποίων τα 1,556 εκατομμύρια στρέμματα είναι βοσκότοποι, ενώ, βάσει καταγραφής του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, το 2009 τα ζώα βιολογικής παραγωγής ήταν βοοειδή (28.618), πρόβατα (499.000), αίγες (309.060), χοίροι (54.631), πουλερικά (266.182) και μέλισσες (14.302). Γενικότερα εκτιμάται πως με τα προϊόντα βιολογικής καλλιέργειας ασχολούνται 23.665 παραγωγοί, 1.541 μεταποιητές και 11 εισαγωγείς. Ωστόσο είναι χαρακτηριστικό πως αυτήν τη στιγμή στην Ελλάδα δεν καλύπτουμε την εγχώρια ζήτηση βιολογικών προϊόντων. Υπολογίζεται πως το 60% των βιολογικών προϊόντων που καταναλώνουμε είναι εισαγωγής, ακόμα και σε κηπευτικά, όπως καρότα, μαρούλια, γεγονός που αποδεικνύει πως δεν υπάρχει ένα εθνικό σχέδιο ανάπτυξης της βιολογικής γεωργίας, το οποίο να ορίζει το πού και το πώς πρέπει να γίνουν οι καλλιέργειες και, το κυριότερο, τι ανάγκες απαιτείται να καλυφθούν.

Η ποιότητα και το περιβάλλον

Από τις κυριότερες ανησυχίες (σε επίπεδο καχυποψίας) των καταναλωτών είναι αυτή που έχει να κάνει με το κατά πόσο είναι πράγματι πιο υγιεινά και θρεπτικά τα προϊόντα βιολογικής καλλιέργειας και αν εντέλει είναι αποτελεσματικοί οι έλεγχοι για την αυθεντικότητά τους. Τον Αύγουστο του 2009 η Βρετανική Υπηρεσία Διατροφικών Προτύπων δημοσίευσε μια μελέτη η οποία είχε χαρακτηριστεί το «μεγαλύτερο πλήγμα για τη βιομηχανία των βιολογικών τροφίμων», καθώς υποστήριζε πως οι διαφορές που εντοπίζονται μεταξύ των βιολογικών και των συμβατικών τροφίμων δεν είναι επαρκείς για να προκαλέσουν διαφορά στην υγεία του ανθρώπου. Πυροδοτήθηκαν έντονη συζήτηση και διαφωνίες, αλλά τελικά αυτή που «κάηκε» ήταν η αξιοπιστία των ερευνητικών κέντρων, καθώς διαπιστώθηκε πως στη συγκεκριμένη μελέτη οι ερευνητές δεν είχαν λάβει υπόψη τους κρίσιμες παραμέτρους για τα συμπεράσματά τους, όπως, π.χ., την επίδραση των φυτοφαρμάκων. Πάντως, πληθώρα μελετών αποδεικνύει με σαφήνεια την υψηλότερη διατροφική αξία των βιολογικών έναντι των συμβατικών προϊόντων (π.χ., τα βιολογικά περιέχουν μεγαλύτερες ποσότητες σε βιταμίνη C και σε ιχνοστοιχεία σιδήρου, χαλκού και ψευδαργύρου, καθώς και μεταβολίτες, οι οποίοι θεωρείται ότι προστατεύουν από τον καρκίνο και τις καρδιοπάθειες, τα βιολογικά φρούτα και λαχανικά περιέχουν 40% περισσότερα αντιοξειδωτικά, με αποτέλεσμα να προστατεύουν τον οργανισμό από την εκδήλωση σοβαρών ασθενειών, κ.ο.κ.). Ενδεικτικά είναι και τα στοιχεία για την επίδραση της βιολογικής και της συμβατικής καλλιέργειας στο περιβάλλον. Συγκεκριμένα, υπολογίζεται ότι συμβατική καλλιέργεια ρυπαίνει με 125,3 κιλά ανά στρέμμα με διοξείδιο του άνθρακα, ενώ η βιολογική με 50,3 κιλά ανά στρέμμα. Όσον αφορά δε την κατανάλωση ενέργειας, η συμβατική καλλιέργεια απαιτεί κατά μέσο όρο 1,89 γιγατζάουλ ανά στρέμμα, ενώ η βιολογική 0,68 γιγατζάουλ ανά στρέμμα. Επιπλέον, είναι αποδεδειγμένο πως, όσον αφορά στη χλωρίδα, υπάρχει έως και εξαπλάσια μεγαλύτερη βιοποικιλότητα στις βιολογικές καλλιέργειες ή στα συστήματα των οποίων η διαχείριση γίνεται με βιολογικό τρόπο και έως διπλάσια στην πανίδα.

Οι έλεγχοι

Ακόμα ένα μείζον ζήτημα αφορά στο κατά πόσο είναι επαρκείς οι έλεγχοι που γίνονται για την πιστοποίηση των βιολογικών προϊόντων. Αλλά και σε αυτή την περίπτωση ακόμα και ο πιο καχύποπτος θα πρέπει να λάβει υπόψη του πως οι έλεγχοι που γίνονται στα βιολογικά προϊόντα είναι κατά αναλογία υπερπολλαπλάσιοι σε σύγκριση με αυτούς που γίνονται στα συμβατικά προϊόντα. Την ευθύνη για τον έλεγχο και την πιστοποίηση βιολογικών προϊόντων στην Ελλάδα έχουν αναλάβει 11 φορείς, οι οποίοι καλούνται, βάσει ενός αυστηρού συστήματος ελέγχου και πιστοποίησης της Ε.Ε., να ελέγχουν την αξιοπιστία των βιολογικών προϊόντων. Είναι ενδεικτικό πως αρκετοί από αυτούς έχουν διακριθεί παγκοσμίως, ενώ άλλοι έχουν προχωρήσει ακόμα και σε εξαγωγή της τεχνογνωσίας τους. Πέρα, πάντως, από την επάρκεια ή την αξιοπιστία του φορέα πιστοποίησης, ο καταναλωτής θα πρέπει να γνωρίζει ότι τα βιολογικά προϊόντα θα πρέπει να φέρουν το λογότυπο και το πιστοποιητικό από τον οργανισμό πιστοποίησης που τα έλεγξε και να είναι συσκευασμένα εφόσον πωλούνται στα σούπερ μάρκετ, κάτι που δεν απαιτείται στις ανοιχτές βιολογικές λαϊκές αγορές ή στα βιολογικά καταστήματα, τα οποία έχουν ειδικό καθεστώς.

Το πρώτο πράσινο σούπερ μάρκετ

Η δημιουργία του πρώτου σούπερ μάρκετ με αποκλειστικά βιολογικά προϊόντα έρχεται όχι μόνο να καλύψει τις εγχώριες ανάγκες του καταναλωτικού κοινού αλλά και να επιβεβαιώσει τις τάσεις που διαπιστώνονται ως προς την εξέλιξη της συγκεκριμένης αγοράς στην Ελλάδα. Το σούπερ μάρκετ, το οποίο βρίσκεται στη λεωφόρο Αλίμου 15, στον Άλιμο, και ανήκει στον Όμιλο Π. Κυριακίδη, άνοιξε τον περασμένο Δεκέμβριο, διαθέτοντας βιολογικά πιστοποιημένα προϊόντα, προϊόντα ολοκληρωμένης διαχείρισης, τα οποία και αυτά με τη σειρά τους έχουν πολύ λιγότερα χημικά σε σύγκριση με τα συμβατικά, καθώς και παραδοσιακά προϊόντα, π.χ. Σύρου, Λευκάδας. Στόχος της εταιρείας, η οποία προσανατολίζεται να ανοίξει σύντομα τουλάχιστον άλλα 2 σούπερ μάρκετ και να «τρέξει» μια αλυσίδα περίπου 10 καταστημάτων ή μίνι μάρκετ, είναι να διαθέτει προϊόντα με τη μεγαλύτερη δυνατή καθαρότητα στις καλύτερες δυνατές τιμές.