Για ακόμη μια φορά, προσπαθούν να μας κοροιδέψουν ότι "εργάζονται" για το συμμάζεμα του Δημοσίου, ξεκινώντας από τη μικρότερη σπατάλη! Γιατί δεν αρχίζουν από τις υπηρεσίες που σπαταλούνται εκατομμύρια ευρώ; Γιατί δεν "εργάζονται" για την πάταξη της φοροδιαφυγής, έτσι ώστε αυτά τα 400 χιλιάρικα να μην λείπουν από τον κρατικό κουμπαρά; Μήπως εξυπηρτούνται άλλα συμφέροντα; Μήπως θέλουν να βάλουν "χέρι" και στον πολιτισμό μας; Μήπως δεν θέλουν να έχουμε "πολιτισμό";
Στην περιοχή μας λειτουργούν τρεις δημόσεις βιβλιοθήκες: Λαμίας, Αμφίκλειας και Αταλάντης. Ποιά από τις τρεις δεν είναι χρήσιμη; Είναι τυχαίο ότι με την κρίση, αυξήθηκε η επισκεψιμότητα και ο δανεισμός δωρεάν από τις δημόσιες βιβλιοθήκες; Γιατί σήμερα αποφασίζουν να κλείσουν μια ακόμα δωρεάν υπηρεσία προς τους κατοίκους των παραπάνω πόλεων;
Ενα άρθρο της Βιβλιοθηκονόμου της Λειβαδιάς κας Κατερίνας Κεράστα μας ενημερώνει πλήρως για το τι συνέβη, τι θα έπρεπε να έχει γίνει και γιατί γίνονται όλα αυτά σήμερα:
Η κρίση δεν είναι το αίτιο των προβλημάτων στις δημόσιες βιβλιοθήκες, αλλά το τέλειο άλλοθι για το κουκούλωμα της ανυπαρξίας πολιτιστικής πολιτικής!
Η αλήθεια είναι ότι ποτέ στις δημόσιες βιβλιοθήκες τα πράγματα δεν ήταν ρόδινα. Οι πολιτικοί μας είχαν σχέση με την έννοια της “βιβλιοθήκης” στο βαθμό που τους ήταν απαραίτητο ένα κουλτουριάρικο φόντο για την προβολή τους στα μίντια. Τι καλύτερο, ε; Μια βιβλιοθήκη! Για την προβολή της...ευρυμάθειας τους και της ...αγάπη τους για τη γνώση! Ναι, ΟΚ ,υπάρχουν και εξαιρέσεις! Υπήρχαν και υπάρχουν πολιτικοί που αγαπούν και έχουν ψηλά στην αξιακή τους ατζέντα τις βιβλιοθήκες. Γι’ αυτό υπάρχουν αυτές οι λίγες βιβλιοθήκες που υπάρχουν όπως υπάρχουν! Οι λίγοι πολιτικοί που όντως ενδιαφέρθηκαν, τις δημιούργησαν, προσπάθησαν, αλλά, φευ, οι μεμονωμένες, φιλότιμες μεν περιστασιακές δε, προσπάθειες λειτουργούν πάντα σαν πυροτεχνήματα. ΠΟΛΙΤΙΚΗ για τις δημόσιες βιβλιοθήκες ουσιαστικά δεν υπήρξε ποτέ! Στα λόγια, ναι, βέβαια υπήρξε. Πλούσια λόγια. Τέλεια για δημόσιες σχέσεις και προβολή. Και μετά, πάμε γι’ άλλα! Εδώ δεν έχει ψηφουλάκια!
Γι’ αυτό υπάρχει και τόσο μεγάλη ποσοτική, ενίοτε και ποιοτική, διαφορά στην παροχή υπηρεσιών στις βιβλιοθήκες μας. Η κάθε μία βολοδέρνει χωρίς πυξίδα και σχέδιο. Άλλες απλά επιβιώνουν, κι άλλες τα καταφέρνουν καλύτερα (και μερικές ακόμη καλύτερα) λόγω συγκυριών και φιλότιμου (πόσο πια κι αυτό;).
Η τελευταία ουσιαστική “πολιτική” πράξη ενδιαφέροντος ήταν η ψήφιση του νόμου 3149/2003 (κι αυτή έγινε μετά από 54(!) ολόκληρα χρόνια), και του Κανονισμού Λειτουργίας Δημοσίων Βιβλιοθηκών (ΦΕΚ Β/1173/2003) . Έκτοτε, τι; Όσο κι αν ψάξετε δε θα βρείτε τίποτα που να αποδεικνύει το πραγματικό ενδιαφέρον των πολιτικών ηγεσιών για τη χάραξη, πόσο μάλλον υλοποίηση, εθνικής πολιτικής στις βιβλιοθήκες. Παρά μόνο σπασμωδικές αποφάσεις και πράξεις, κυρίως καταστροφής οτιδήποτε είχε τυχόν δημιουργηθεί.
Τι κι αν αναβαθμίστηκε το Τμήμα Βιβλιοθηκών του Υπουργείου σε Διεύθυνση Βιβλιοθηκών; Σε μια διεύθυνση που δε στελεχώθηκε ποτέ με τις ειδικότητες του βιβλιοθηκονόμου και του πληροφορικού; Αλλά στη συντριπτική πλειοψηφία με άσχετες (άσχετες, όχι υποδεέστερες) με το αντικείμενο ειδικότητες; Ή μήπως η στελέχωση με αποσπασμένους εκπαιδευτικούς της μιας χρονιάς θα μπορούσε να βελτιώσει την κατάσταση; Που ακόμη κι αν ήθελαν και μπορούσαν να προσφέρουν τα μέγιστα θα έπρεπε σε λίγο καιρό να επιστρέψουν στη θέση τους πριν ακόμη αρχίσουν ουσιαστικά να αποδίδουν. Για ποιον, λοιπόν, εξορθολογισμό” των βιβλιοθηκών μιλάνε, και μάλιστα ποιοι; Είναι σαν τότε, αρκετά χρόνια πριν, τότε με τα γνωστά σκάνδαλα, αποσπάστηκα (υποχρεωτικά, για να μην υποστώ πειθαρχική δίωξη) εγώ, ως υπάλληλος βιβλιοθήκης, να ελέγξω την είσοδο και έξοδο του βάμβακος στα εργοστάσια της περιοχής! Την τύφλα μου τη μαύρη! Πώς να το κάνουμε; Γι’ αυτό υπάρχουν οι ειδικότητες! Για τα κατάλληλα πόστα, κι όχι “πασπαρτού” ή για να έχουμε να κορνιζάρουμε “χαρτιά” στους τοίχους!
Εθνική πολιτική, πολιτιστική πολιτική, στρατηγικός σχεδιασμός, καθιέρωση συστήματος διοίκησης με στόχους, μέτρηση της αποδοτικότητας (http://goo.gl/MXdTE), συντονισμός, πρόβλεψη για το μέλλον, προγραμματισμός, βιωσιμότητα, διαχείριση πόρων και ανθρώπινου δυναμικού κλπ., ήταν και είναι, δυστυχώς, άγνωστες έννοιες στην ηγεσία των βιβλιοθηκών. Τελευταία όμως, δε μπορούμε, να πούμε! Ανακάλυψαν την έννοια του “εξορθολογισμού” που πάει γάντι με τις άλλες ...ένδοξες έννοιες, της “κρίσης” και των “συγχωνεύσεων”!
Από το 1999 με πρωτοβουλία του υπουργείου “έτρεξαν”, ευτυχώς, πολύ αξιόλογα προγράμματα του Β’ και Γ’ ΚΠΣ στις δημόσιες βιβλιοθήκες (“Κινητές Βιβλιοθήκες”, “Συλλογικός Κατάλογος Δημοσίων Βιβλιοθηκών”. “Δημόσια Κέντρα Πληροφόρησης”, “Υποστήριξη Ατόμων ΜΕ Αναπηρία” κλπ.). Αλλά, τι πρωτότυπο, δεν υπήρξε καμία πρόνοια για τη συνέχισή τους! Με τη λήξη των έργων, το 2008, έκλεισε η στρόφιγγα των ευρωπαϊκών προγραμμάτων, και ο συλλογικός κατάλογος σταμάτησε, τα κέντρα πληροφόρησης υπολειτουργούν, τα βιβλιοαυτοκίνητα στην πλειονότητά τους σκουριάζουν και χιλιάδες βιβλία μένουν σε αχρησία, γιατί η κάθε βιβλιοθήκη δεν έχει τα ελάχιστα χρήματα για την τεχνική υποστήριξη του εξοπλισμού και την κίνησή των οχημάτων! Προτάσεις υπήρξαν, αλλά η διεύθυνση δε μπόρεσε καμία απ’ αυτές να προωθήσει, κανένα έργο να εφαρμόσει! Μην τα ισοπεδώνουμε, όμως, όλα! Στο “Ζητούνται στοιχεία” τα πάνε καλά, στοιχεία που οι βιβλιοθήκες στέλνουν και ξαναστέλνουν. Τα ίδια και τα ίδια. Μα τι τα κάνουν; “Μαύρη τρύπα” υπάρχει στο υπουργείο; Κάτι για ηλεκτρονική διακυβέρνηση, e-έγγραφα, τηλεδιάσκεψη, ψηφιακή υπογραφή, βάσεις δεδομένων και κάτι τέτοια ...χαζά συζητούνται τα τελευταία χρόνια, αλλά μάλλον η είδηση δε θάχει φτάσει ακόμη στη διεύθυνση βιβλιοθηκών!
Η ψηφιοποίηση υλικού των δημοσίων βιβλιοθηκών έγινε κι αυτή, συγνώμη για τη φράση, άρπα-κόλα. Δεν έχετε παρά να ρίξετε μια ματιά στον ιστότοπο http://goo.gl/dFvqJ για την ποιότητα των ψηφιακών τεκμηρίων ή την απαρχαιωμένη εφαρμογή διάθεσή τους! Και προς τι η σύσταση επιτροπής, απ’ όπου παραιτήθηκα για ηθικούς λόγους; Τι άλλαξε; Τι βελτιώθηκε; Η πύλη http://publiclibs.ypepth.gr δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένας ιστότοπος που κραυγάζει “μη μου τους κύκλους τάραττε”!
Ποιος δε θυμάται τη φιέστα “Συνδιάσκεψη για τη διαμόρφωση μιας νέας εθνικής πολιτικής για τα αρχεία και τις βιβλιοθήκες”, το 2011; Πολλά υποσχόμενη, έδωσε την ελπίδα σε πολλούς ότι κάτι θετικό μπορεί να βγει απ’ αυτή και ν’ αλλάξει το σκηνικό. Και μετά, να πάρει! Ξυπνήσαμε! Ακόμη κι αν υπήρξε κάποια αξιόλογη πρόταση πνίγηκε στην αδιαφορία των ιθυνόντων.
Πομπώδεις φράσεις χωρίς αντίκρισμα! Όπως “αλλαγή παραδείγματος”, “νέα εθνική πολιτική βιβλιοθηκών” (λες και υπήρξε ποτέ), “ορίζοντας δεκαετίας”, “εκπόνηση Λευκής Βίβλου”, “εθνικό δίκτυο βιβλιοθηκών”, “ναυαρχίδα ή καρδιά και βηματοδότης η Εθνική Βιβλιοθήκη”. Μια Εθνική Βιβλιοθήκη (ΕΒΕ), που τι να λέμε τώρα! Υπολείπεται κατά πολύ απ’ αυτά τουλάχιστον στα οποία αναφέρεται ο Ν. 3149/2003 άρθρο 1 παρ. 3. Και φυσικά, κάθε άλλο παρά είναι σε θέση να συνδράμει ή να καθοδηγήσει τις άλλες βιβλιοθήκες. Μακάρι να μπορέσει, και θα μπορέσει κάποτε, είμαι σίγουρη, αλλά πρώτα πρέπει η ίδια να βρει το βηματισμό της.
Οπότε, γιατί να εκπλήσσεται κανείς που πολλές δημόσιες βιβλιοθήκες έγιναν μέλη του δικτύου Future Library; Δεν έγιναν μέλη από επαιτεία ή φιλανθρωπία κάποιων (όπως υπαινίσσονται ή ισχυρίζονται κάποιοι) αλλά από αναγνώριση της ανάγκης να πάνε μπροστά, να ανταποκριθούν στις σύγχρονες ανάγκες των χρηστών τους, να δημιουργήσουν τη βιβλιοθήκη του αύριο μέσα από κοινές δράσεις, άμιλλα (και όχι βέβαια ανταγωνισμό), συνεργασία, ομαδικότητα, επιμορφώσεις.
Ή μήπως αποτελεί έκπληξη ή είναι παράξενο που οι μοναδικοί φορείς που στάθηκαν επί της ουσίας στο πλευρό των δημοσίων βιβλιοθηκών τα τελευταία χρόνια ήταν “υβριδικοί” θεσμοί (ΝΠΙΔ) ;
Από τη μια το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, με διαρκή τεχνική υποστήριξη, με επιμόρφωση των υπαλλήλων , ανάπτυξη νέων βιβλιοθηκονομικών εφαρμογών και με παροχή πολλών άλλων εργαλείων.
Από την άλλη, το ΕΚΕΒΙ, “σχεδία ανομίας” τελευταία με όλα τα συμπαρομαρτούντα ατασθαλιών που του καταλογίζουν, παρείχε εξαιρετικά επαγγελματικά εργαλεία χρήσιμα στις βιβλιοθήκες, ενώ πάντα υποστήριζε και συνέδραμε σε προγράμματα φιλαναγνωσίας και στις ανάγκες των λεσχών ανάγνωσης των βιβλιοθηκών. Δυσκολεύομαι, με τη διάλυση του ΕΚΕΒΙ, να πιστέψω πως η Διεύθυνση Γραμμάτων του ΥΠΠΟ θα υπερνικήσει τη δυσκαμψία του δημοσίου και θα λειτουργήσει αποτελεσματικά για την υλοποίηση μιας εθνικής πολιτικής βιβλίου. Το σίγουρο είναι ότι οι βιβλιοθήκες θα χάσουν για μεγάλο διάστημα ένα ακόμη σύμμαχο, αφού η πολιτική επιλογή είναι “μαζί με τα απόνερα πετάμε και το μωρό”, αντί της κάθαρσης, της εξυγίανσης, του “νοικοκυρέματος”.
Α, είναι και το Γενικό Συμβούλιο Βιβλιοθηκών! Ένα θεσμικό συμβουλευτικό όργανο καλών προθέσεων (και γι’ αυτό παραμένω ακόμη μέλος του), αφού είναι ίσως ο μοναδικός φορέας με μέλη άτομα που έχουν άμεση σχέση, γνώση και ουσιαστικό ενδιαφέρον για τα τεκταινόμενα στο χώρο των βιβλιοθηκών. Μέχρι το 2010 είχε υπερεξουσίες, με κεκτημένη ταχύτητα από την καταργηθείσα Ειδική Γραμματεία, και έκτοτε δυστυχώς δε μπόρεσε να διαδραματίσει τον πραγματικό του ρόλο, αυτόν του συμβουλευτικού οργάνου! Καμία πρότασή του δεν εισακούστηκε ποτέ, ούτε κλήθηκε ποτέ από την πολιτική ηγεσία, ούτε από το διοικητικό σκέλος του υπουργείου να αποφανθεί για οποιοδήποτε θέμα αρμοδιότητάς του! Προφανώς, δε θα υπήρξε ...κανένα θέμα προς επίλυση! Έτσι δεν είναι; Όλα φαίνεται λειτουργούσαν και λειτουργούν τέλεια, ή, απλά, ήταν και είναι όλα στον ...αυτόματο πιλότο!
Ναι, αλλά, έλα τώρα που βρήκαμε σκόπελο και μάλιστα μεγάλο! ΚΡΙΣΗ! Ξυπνάτε τον καπετάνιο! Ξύπνησε, κι αντί να στρίψει το τιμόνι προς τη σωτηρία, στρουθοκαμηλίζει και φωνάζει πανικόβλητος “πετάξτε ό,τι βρείτε μπροστά σας να σωθούμε”! Κι αυτό το ονόμασαν “εξορθολογισμό”. Δηλ. 45 δημόσιες βιβλιοθήκες μαζί με την Εθνική σε ένα! Όλα τα ...πόδια σε ένα παπούτσι! Τα έχει όλα και συμφέρει. Ούτε καν να συμβουλευτούν τα αρμόδια θεσμικά (το Γενικό Συμβούλιο Βιβλιοθηκών) ή σχετικά όργανα (πχ. το Σύλλογο Υπαλλήλων Δημοσίων Βιβλιοθηκών, ή την Ένωση Ελλήνων Βιβλιοθηκονόμων ΕΠ) , ή άλλες προτάσεις, ή να λάβουν, έστω, υπόψη τις τάσεις για αποκέντρωση και λειτουργία σε περιφερειακό επίπεδο που επικρατούν στην Ευρώπη!
Οι επιχορηγήσεις και των 45 βιβλιοθηκών ανέρχονται ετησίως στις 390.000 € (!) (το πως κατανέμονται είναι μια άλλη ιστορία.... κι αυτή θολή), και άλλα τόσα για την Εθνική Βιβλιοθήκη. Κι αν ο στόχος είναι η μείωση του ελάχιστου προσωπικού, αφού μιλάνε για έναν φορέα οπότε θα εμπίπτουν στις περιπτώσεις απόλυσης ή εφεδρείας, δε θα μιλάμε πια για “εξορθολογισμό” και “συγχώνευση” αλλά “σύνθλιψη” και τελικά “κατάθλιψη”, όπως σχολίασε κάποιος φίλος των βιβλιοθηκών. Γιατί, απλά, δεν θα υπάρχουν πια βιβλιοθήκες, όταν αυτή τη στιγμή 45 βιβλιοθήκες σε όλη την Ελλάδα έχουν προσωπικό 90 μόνιμους και 74 αορίστου, δηλ. συνολικά 164! Και η Εθνική Βιβλιοθήκη; Μόλις 48! Τι εξοικονόμηση πόρων, λοιπόν, θα προκύψει; Μήπως από την παύση των άμισθων εφορευτικών συμβουλίων;
“Από τη μύγα ξύγκι” θα βγάλουν και θα έχουν καταστρέψει 45 πνευματικούς πνεύμονες. Και τότε, θα σκάσουμε όλοι από τον πολύ …πλούτο που θάχει εξοικονομηθεί, για να μη πεινάσει ο λαός! Χωρίς ουσιαστικά βιβλιοθήκες σε μια χώρα έντεκα εκατομμυρίων με πλούσιο πολιτισμό, ιστορία και παράδοση θα έχουμε: μια υπολειτουργούσα Εθνική Βιβλιοθήκη μαζί με 45 δημόσιες σε 1 (!), περίπου 110 δημοτικές ενεργές που άγονται και φέρονται από την εκάστοτε βούληση των αιρετών, 28 ακαδημαϊκές που αγωνιούν πάντα για το αν θα έχουν χρηματοδότηση ή όχι, και ουσιαστικά καμία σχολική (!)
«Δώς μοι πᾶ στῶ καὶ τὰν γᾶν κινάσω» (δώσ’ μου πού να στηριχτώ και θα κινήσω τη γη).
Κι αυτό το σταθερό σημείο είναι η πολιτιστική μας κληρονομιά και ο σύγχρονος πνευματικός μας πλούτος. Αυτά μας έμειναν.
Ακούει κανείς;
Σημείωση: τα ανωτέρω, με απόλυτο σεβασμό στα πρόσωπα και στους θεσμούς, δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια αποτύπωση και καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης στον χώρο των δημοσίων βιβλιοθηκών, σε σχέση με την υλοποίηση ή μη πολιτικών στο χώρο του πολιτισμού.
* H Κατερίνα Κεράστα είναι αναπληρωματικό μέλος του Γενικού Συμβουλίου Βιβλιοθηκών, ΓΑΚ & ΕΡ
mag24.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου