Οι "επαχθείς" λογικές περί "απεχθούς" χρέους

Κατά τις τελευταίες εβδομάδες, έχει υπάρξει μία μεγάλη κινητικότητα και μεγάλης έκτασης φιλολογία, γύρω από το ζήτημα του χαρακτηρισμού του δημοσίου χρέους ως "επαχθούς" ή "απεχθούς". Όπως υποστηρίζουν ορισμένοι νομικοί και οικονομολόγοι, ο χαρακτηρισμός του χρέους ως "απεχθούς", τεκμηριώνει τη νομική βάση για την άρνηση της πληρωμής του από μία οφειλέτρια χώρα. Η άποψη αυτή έχει λάβει μία πολύ μεγάλη προβολή. Έχουν δημιουργηθεί ταινίες που βρίσκονται στο ίντερνετ και που καθημερινά προβάλλονται σε εκδηλώσεις σε διάφορα μέρη της χώρας, το Μάιο συγκλήθηκε διεθνές συνέδριο με αυτό το θέμα, ενώ έχει ήδη δημιουργηθεί η Επιτροπή Λογιστικού Ελέγχου η οποία ερευνά τον τρόπο που δημιουργήθηκε το δυσβάστακτο χρέος της χώρας. Παράλληλα, κατά το τελευταίο 15θήμερο, στην Πλατεία Συντάγματος αλλά και σε άλλους χώρους διαμαρτυρίας σε όλη τη χώρα, αναπτύσσεται μία ευρεία πρωτοβουλία ενημέρωσης των πολιτών για το ζήτημα αυτό.

Μέχρι πρόσφατα, απουσίαζε εντελώς η άλλη πλευρά. Δηλαδή, απόψεις που να εξηγούν το μέγεθος της ζημιάς που θα μπορούσε να προκληθεί στη χώρα στην περίπτωση μίας "επιθετικής" χρεοκοπίας, ή τις καταστροφικές επιπτώσεις από την απευκταία περίπτωση μίας επιστροφής στη δραχμή.

Τις τελευταίες μέρες, έχει όντως αρχίσει να εμφανίζεται στον Τύπο, μία επιχειρηματολογία που αντιτίθεται στη λογική του χαρακτηρισμού του χρέους ως "απεχθούς" και αντικρούει τα επιχειρήματα όσων υποστηρίζουν ότι θα ήταν καλό για τη χώρα να αρνηθεί κάθε χρέος και να επιστρέψει στη δραχμή. Βεβαίως, παρόμοια ενημέρωση εξακολουθεί να απουσιάζει εντελώς από τις συνελεύσεις της Πλατείας Συντάγματος. Και είναι αμφίβολο εάν θα μπορούσαν να γίνουν συζητήσεις και παρουσιάσεις αυτής της άποψης στο χώρο αυτόν, αφού -κατά τα φαινόμενα- οι συζητήσεις δείχνουν να μονοπωλούνται, αν όχι από έναν συγκεκριμένο πολιτικό χώρο, τουλάχιστον από μία συγκεκριμένη πολιτική φιλοσοφία.



Παρακάτω, αναδημοσιεύουμε ένα ενδιαφέρον άρθρο του κ. Κων/νου Μανίκα, από το blog "Μαχητικοί Πολίτες"



Οι "επαχθείς" λογικές περί "απεχθούς" χρέους

Υπάρχει μια βασική διαφορά ανάμεσα στο χαρακτηρισμό του χρέους ως επαχθούς (αβάσταχτο) ή ως απεχθούς (μη νόμιμο) κι αυτή είναι η νομική διαδρομή και οι συνέπειες (χρεοκοπία) που υπονοεί ο δεύτερος (τις περιγράφαμε πέρσι στην ανάρτηση «Η Ελληνική χρεοκοπία και τα γεράκια των CDS». Πρακτικά το χρέος μας είναι δεδομένα πλέον επαχθές με την έννοια της αδυναμίας απρόσκοπτης εξυπηρέτησης του στο ύψος που βρίσκεται και με την προοπτική σταθερής υψηλής ανάπτυξης (άνω του 3%) που θα επέτρεπε τη δημιουργία σημαντικών πλεονασμάτων να φαντάζει ονειρική. Τι πιο επαχθές άλλωστε από το να δανείζεις μια χώρα, όπως έκανε η Τρόικα με εμάς, με επιτόκια και πιεστικό χρονοδιάγραμμα αποπληρωμής που επιβαρύνουν ακόμα περισσότερο αντί να ελαφρύνουν το δανειολήπτη; Οι επικίνδυνες διαδρομές αρχίζουν όταν μια πολτική και οικονομική διαπίστωση προσπαθεί να μετατραπεί σε άλλου επιπέδου νομικό επιχείρημα.
Το σκεπτικό της νομικής απόδειξης «παρανομίας» στον τρόπο δημιουργίας του χρέους με τη χρήση μάλιστα παραδειγμάτων κυρίως χωρών της Λατινικής Αμερικής με εντελώς διαφορετικής τάξης πρόβλημα αλλά και οικονομικών δομών υποκρύπτει, την από άλλο δρόμο, πτώχευση της χώρας. Το βασικό πρόβλημα δεν είναι ούτε η θεμιτή συναισθηματικά διάθεση ενδελεχούς καταγραφής της πλήρης διαδρομής της αύξησης του Ελληνικού χρέους, ούτε τόσο η πίστη χωρίς ξεκάθαρα νομικά επιχειρήματα ότι θα αποδεικνυόταν η παράνομη (προσέξτε όχι η κακοδιαχείριση, μα η συνειδητά έκνομη) δημιουργία του, όταν δεν μπορούμε να στοιχειοθετήσουμε κατηγορίες για πολύ πιο προφανή αδικήματα πολιτικών προσώπων, αλλά η μη διευκρίνιση του τι θα ακολουθούσε αυτή την αποτύπωση.


Η μονομερής κήρυξη μέρους του χρέους ως επαχθές θα οδηγούσε προφανώς σε στάση πληρωμών και χρεοκοπία με τις γνωστές συνέπειες της απομείωσης καταθέσεων και περιουσιακών στοιχείων, την καταβαράθρωση τραπεζών και ασφαλιστικών ταμείων, την αδυναμία εισαγωγών (πρώτες ύλες, πετρέλαιο) λόγω έλλειψης ισχυρών αποθεματικών σε δολάριο που θα σήμαινε τη διάλυση της αγοράς κλπ. Αν πάλι ελπίζουμε ότι οι πιστωτές θα πεισθούν για συναινετική διαγραφή μέρους του χρέους, τι μας κάνει τόσο αισιόδοξους για τις καλές τους προθέσεις και ποια θα ήταν τα ανταλλάγματα που και πάλι θα μας ζητούσαν σε σχέση με το δημόσιο πλούτο μας; Μήπως άραγε οι αντίστοιχες περιπτώσεις του Ισημερινού, της Αργεντινής, του Ιράκ ή η Ελληνική εμπειρία του μεσοπολέμου;

Καταρχάς να διευκρινίσουμε ότι η διαδικασία της κήρυξης χρέους ως επαχθές ξεκίνησε με την προσπάθεια της Ρωσικής επανάστασης να διαγράψει μέρος των τσαρικών υποχρεώσεων. Έκτοτε, όπου υπήρξε συναινετική με τη διεθνή κοινότητα διαγραφή χρέους, αυτή αφορούσε την απροθυμία νέων διοικήσεων να αποδεχτούν τα χρέη αποικιοκρατικών δυνάμεων (Κούβα) ή απολυταρχικών καθεστώτων (δικτατορίες ή ελεγχόμενες ψευτοδημοκρατίες).

Εδώ εμπίπτουν οι περιπτώσεις του Ιράκ (όπου οι Αμερικανοί ανέλαβαν τα χρέη τους, μετά τις εχθροπραξίες) αλλά και του Ισημερινού με το τότε ψευδεπίγραφα δημοκρατικό καθεστώς της, που προχώρησε σε διαγραφή μόλις 3.2 δις δολαρίων, διαθέτοντας όμως σημαντικά συναλλαγματικά αποθεματικά και φυσικά τη δύναμη της πετρελαιοπαραγωγού χώρας (φυσικά η μετέπειτα εκτίναξη του πληθωρισμού και των τιμών σε δυσθεώρητα ύψη δεν αναφέρεται πουθενά!)

Οι περιπτώσεις της Ελλάδας του 1936 (σε ένα εντελώς διαφορετικό οικονομικό περιβάλλον) και της Αργεντινής κινούνται στη σφαίρα της μονομερούς στάσης πληρωμών με όλες τις συνέπειες της. Η τότε Ελλάδα δεν διέθετε σημαντικό εξωτερικό δανεισμό οπότε μπορούσε να επιβιώσει χωρίς άμεση προσφυγή στις αγορές, μέσω εσωτερικής δανειοδότησης. Αντίστοιχα και η Αργεντινή αντέχει ακόμα την έξοδο της από τις αγορές (τα επιτόκια της βρίσκονται ακόμα στο 9%!) λόγω ισχυρού εσωτερικού δανεισμού και υψηλών αποθεματικών σε δολάρια.

Αν λοιπόν δεν επιθυμούμε την μονομερή στάση πληρωμών κι άρα την επίσημη πτώχευση θα πρέπει να αναρωτηθούμε ποια επιχειρήματα θα μπορούσαν να πείσουν τους δανειστές μας ώστε να αποδεχτούν τη διαγραφή μέρους του χρέους και κυρίως με ποιο αντίτιμο! Τη στιγμή που με επιμηκύνσεις κι ανταλλαγές ομολόγων προσπαθούν να επιτύχουν τη λογιστική τακτοποίηση και τη μη καταγραφή ζημιών, δεν μοιάζει πολύ πιθανό να αποδεχόντουσαν μια τέτοια πρόταση, τουλάχιστον όχι χωρίς αντισταθμιστικά οφέλη (άρα ακόμα μεγαλύτερη εκχώρηση κυριαρχικών δικαιωμάτων)!

Οι αγορές μας δάνειζαν διαχρονικά (αφήνουμε εκτός το θέμα της Τρόικας), ως κυρίαρχο και δημοκρατικό κράτος (όχι σε συγκεκριμένα πρόσωπα ή κυβερνήσεις!), μέσω παγκοσμίως αποδεκτών διαδικασιών και όρων. Δεν θυμάμαι πολλούς που να τις αμφισβήτησαν τόσες δεκαετίες, για να μην πούμε ότι αρκετοί από τους όψιμους «χρεοκοπολόγους» συναινούσαν, για λόγους δήθεν κοινωνικής ισορροπίας, στην αστικοποίηση μέρους του ανθρώπινου δυναμικού μας, μέσω της διόγκωσης ενός αντιπαραγωγικού δημόσιου τομέα που αδυνατούσε να συντηρήσει τον εαυτό του και ταυτόχρονα δημιουργούσε προσχώματα και στην υγιή επιχειρηματική δραστηριότητα.

Δεν θυμάμαι καν αντιδράσεις αυτών των κύκλων για την έλλειψη αναπτυξιακής αξιοποίησης των πόρων που εισέρεαν στον τόπο (επιδοτήσεις και δανεισμός) και που τελικά δημιούργησαν ένα αντιπαραγωγικό οικονομικό μοντέλο πρόσκαιρης καταναλωτικής ευδαιμονίας που κατέρρευσε ως χάρτινος πύργος, αναγκάζοντας μας να δανειζόμαστε περαιτέρω για να αποπληρώνουμε τόκους παλαιότερων δανείων.

Αναζητώντας την χαμένη αθωότητα σε ένα πλέγμα ασαφών και υπόπτων διαδρομών χρησιμοποιώντας εργαλεία και δομές του παρελθόντος, το μόνο που κατορθώνουμε είναι να χάνουμε το δάσος των εξελίξεων. Αν κάποιοι επιθυμούν τη στάση πληρωμών δεν χρειάζεται να περιπλέκουν το σκεπτικό τους με αντικαπιταλιστικές θεωρίες και αδιέξοδες νομικά αιτιάσεις. Άλλωστε τα αποτελέσματα θα είναι τα ίδια ανεξαρτήτως περιτυλίγματος της τελικής απόφασης.

Όσο κι αν θα ήταν χρήσιμη η αναλυτική αποτύπωση της εξέλιξης του χρέους με βάση τις ανά υπουργείο απαιτήσεις, τις ανά εποχή αποφάσεις του κάθε υπουργού (τα δεδομένα υπάρχουν) και να εντυπωθούν ακόμα περισσότερο στη λαϊκή συνείδηση οι δεδομένες πολιτικές ευθύνες για την υπερχρέωση και το σαθρό παραγωγικό μοντέλο που ανέπτυξαν, το να αναμένουμε συναινετική διαγραφή χρέους είναι μια απόλυτη φενάκη κι ευθύς αποπροσανατολισμός από τις πραγματικές απαιτήσεις των καιρών.

Ο τόπος έχει ανάγκη από άμεση προώθηση των παρακάτω επτά πρωτοβουλιών μέσω μιας στιβαρής και αξιόπιστης διαχείρισης που η σημερινή κυβέρνηση δείχνει ανίκανη να καταφέρει:

· Αναδιαπραγμάτευση των όρων του μνημονίου (δημοσιονομικά, φορολογικά, χρονοδιάγραμμα, όροι δανεισμού – επιτόκιο, χρόνο αποπληρωμής), προοπτική ευρωομολόγου, αναπτυξιακού ομολόγου, παρέμβαση στην υπερκερδοσκοπία (σορτάρισμα, “γυμνά” cds).

· Σταδιακή αναδιάταξη του χρέους με ανταλλαγή όσων χρεογράφων λήγουν με νέα σημαντικά μεγαλύτερης διάρκειας και πιθανότατα χαμηλότερου επιτοκίου ξεκινώντας από την εσωτερική αγορά (τράπεζες, ταμεία). Αγορά ομολόγων από την πρωτογενή και δευτερογενή αγορά από την ΕΚΤ. Λεπτομέρειες στην ανάρτηση «Η «αλήθεια» για την αναδιάρθρωση χρέους»

· Δημιουργία σύγχρονου επενδυτικού περιβάλλοντος (φορολογικές, νομοθετικές παρεμβάσεις)

· Τόνωση της αγοράς μέσω ΕΣΠΑ, βελτίωσης του αναπτυξιακού νόμου, δημοσίων επενδύσεων σε υποδομές, χρήση πόρων από την Ευρωπαϊκή τράπεζα επενδύσεων με επιτόκιο 1%, αξιοποίηση των φυσικών πόρων μέσω ανακήρυξης της ΑΟΖ.

· Αναδιάρθρωση των δομών και των μεθόδων λειτουργίας του υπέρογκου, γραφειοκρατικού κράτους. Ουσιαστικό περιορισμό σπατάλης με ενδελεχή έλεγχο από μηδενική βάση κάθε κωδικού του προϋπολογισμού, δομικές αποκρατικοποιήσεις με διατήρηση των δικτύων.

· Θεσμικές αλλαγές υπέρβασης των παρωχημένων κοινοβουλευτικών και εσωκομματικών διαδικασιών.

· Ισχυρές ασφαλιστικές δικλείδες καταπολέμησης της διαφθοράς με αξιόπιστους ελεγκτικούς μηχανισμούς.

Κων/νος Μανίκας
http://www.eurocapital.gr