Η «κρυφή» χημεία των καταναλωτικών προϊόντων

Κατά την εφαρμογή της Χημείας στην παραγωγή καταναλωτικών προϊόντων, μερικές χημικές ενώσεις που συνθέτονται στο εργαστήριο, ονοματίζονται αμέσως «προϊόντα», καλύπτονται από πανίσχυρες πατέντες και μπαίνουν στην παραγωγή και μετά στην αγορά (πολλές φορές και αδειοδοτημένες). Ετσι γίνονται άμεσα ένα κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Πάρα πολλά τέτοια προϊόντα έχουν πλαισιώσει τη ζωή μας και αποτελούν υλικά που συνθέτουν το μοντέρνο τρόπο που ζούμε. Μπορούμε να τα βρούμε, σε χρήση ενσωματωμένα, είτε και ως κύριο υλικό κατασκευής σε ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών, ως πρώτη ύλη αλλά και ως τελικά καταναλωτικά προϊόντα
(στα χωράφια, στις παραγωγές τροφής, υφασμάτων, επίπλων, συσκευών κ.λπ.), με τα οποία συνυπάρχουμε σε συνεχή βάση είτε στο χώρο εργασίας μας, είτε στο σπίτι μας, είτε στο αυτοκίνητο!
Και ενώ, πολλά από αυτά έχουν συμβάλλει καθοριστικά στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής μας, έτερα έχουν σειρά από αφόρητες επιπτώσεις που την καταστρέφουν. Πολλά από αυτά διατηρούνται αναλλοίωτα στο περιβάλλον, όταν «μετά και τη χρήση» περάσουν σε νερά, αέρα, χώματα - χωράφια (ως απόβλητα, σκουπίδια κ.λπ.) όπου συσσωρεύονται. Στη συνέχεια, έχοντας την ικανότητα να διεισδύουν αυτά τα υλικά, βιο-συσσωρεύονται στο σώμα των ζώων και των ανθρώπων καταστρέφοντας την υγεία. Είναι πολλά πλέον αυτά τα χημικά μόρια και οι ουσίες. Οι τοξικές τους ιδιότητες διαμορφώνουν οικοσυστήματα ολόκληρα ρυπασμένα με «κοκτέιλ» βιομηχανικά παραγόμενων χημικών. Ιστορικά παραδείγματα αποτελούν πλέον το εντομοκτόνο ΤDT, τα υδραργυρικά προϊόντα (συντηρητικά, μπαταρίες, λάμπες, μεταλλουργικά κ.λπ.) και τα πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCB's που απαντώνται σε ηλεκτρικές συσκευές). Παρά το γεγονός ότι όλα τους έχουν απαγορευτεί από δεκαετίες, μετριούνται ακόμα και σήμερα σε μεγάλες περιεκτικότητες, σε όλα τα περιβάλλοντα, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπινων οργανισμών. Σύγχρονα παραδείγματα που χρησιμοποιούνται εκτενώς είναι τα εξής: πολυβρωμιομένα παράγωγα που έχουν την ιδιότητα να επιβραδύνουν την καύση και χρησιμοποιούνται στα πλαστικά υλικά παρεμποδίζοντας την άμεση αναφλεξιμότητά τους (π.χ. σε μοκέτες, ταπετσαρίες επίπλων και κουρτίνες, από συνθετικά νήματα, μέχρι ηλεκτρονικές και ηλεκτρικές συσκευές όπως ΤV, computer κ.λπ.) και τα πολυ-φθοριομένα παράγωγα, τα οποία χρησιμοποιούνται για «την επιφανειακή επικάλυψη» άλλων υλικών, προσδίδοντας τους «αντί-κολλητική ιδιότητα» (και επιπλέον τα εμπλουτίζουν με την χαρισματική ιδιότητα «του αδιάβροχου» και του υφάσματος που «δεν λεκιάζει»).
Κοκτέιλ χημικών
Ετσι, παλαιές και νέες χημικές ενώσεις φτιάχνουν ένα κοκτέιλ ενώσεων υψηλής επικινδυνότητας που επιδρά τοξικά «ως μείγμα χημικών». Νεότερες έρευνες και ιατρικές μελέτες, αποδεικνύουν ότι αυτές οι χημικές ενώσεις συνδέονται με βιοχημικές επιδράσεις και παρεμβολές με αποτέλεσμα να δημιουργούν πολλά προβλήματα υγείας, ειδικές μορφές καρκίνου, προβλήματα αναπαραγωγής και στειρότητα, γενετικές ανωμαλίες και ανώμαλη ανάπτυξη του εγκεφάλου, καρδιαγγειακές ανωμαλίες, αλλεργίες, διαβήτη, παχυσαρκίες και προβλήματα συμπεριφοράς. Κάποια άλλα μόρια, όταν μπουν μέσα στο σώμα εμφανίζουν ρόλο παρεμποδιστή δράσης των ορμονών (ενδοκρινικοί αναστολείς). Τέτοια παραδείγματα είναι οι φθαλικές ενώσεις, που χρησιμοποιούνται ως «πλαστικοποιητές» στην μάζα σκληρών πλαστικών για να κάνουν ελαστικά και μαλακά, τα κατασκευαζόμενα προϊόντα (από πλακάκια και πλαστικούς σωλήνες μέχρι παιδικά παιχνίδια, βρεφικά είδη και καλλυντικά). Σε πολλές περιπτώσεις, ορμονικοί διαταράχτες και βαρέα μέταλλα ανιχνεύονται σε βρεφικούς οργανισμούς σε μεγαλύτερες ποσότητες από ό,τι σε ενήλικες. Ολο και περισσότεροι ερευνητές-επιστήμονες, φτάνουν σε αποτελέσματα που τους κάνουν να ανησυχούν για τις επιπτώσεις, πάνω στην υγεία, των χημικών προϊόντων που καταλήγουν στα χέρια αλλά και στο... πιάτο του (ανυποψίαστου) καταναλωτή. Και οι κλινικοί γιατροί, όλο και περισσότερο τα διασυνδέουν με καταστάσεις νοσηρότητας. Ετσι εύλογα μπαίνει το ερώτημα: με ποιες προϋποθέσεις ένα χημικό μόριο-υλικό που συντίθεται σε ένα εταιρικό εργαστήριο επιλέγεται και φτάνει να ονομάζεται προϊόν; Με ποια κριτήρια αδειοδοτείται και γίνεται «εγκεκριμένο» προϊόν για τον καταναλωτή;
Των Ιωάννη Ζαμπετάκη (Επικ. Καθ. Χημείας Τροφίμων, ΕΚΠΑ) izabet@chem.uoa.gr και Αθανάσιου Παντελόγλου (Χημικός-Βιοχημικός Μηχανικός, ΙΤΑΠ) apanteloglou@gmail.com
Περισσότερα: http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=13816&subid=2&pubid=100695157