Η απομάκρυνση του δημότη το βασικότερο πρόβλημα σήμερα της αυτοδιοίκησης

του Στέφανου Σταμέλλου*

Εικόνα κωμικοτραγική παρουσίαζε η Επιτροπή Διαβούλευσης του Δήμου Λαμιέων στην τελευταία της συνεδρίαση. Ήταν η δεύτερη επαναληπτική κι από τα πενήντα (50) μέλη, παρόντα ήταν τέσσερα (4), ενώ στην πρώτη ήταν μόνο δύο. Η συνεδρίαση αφορούσε στην έγκριση του Τεχνικού Προγράμματος του Δήμου για το 2018.

Με το γεγονός αυτό θέλουμε να δείξουμε περίτρανα ότι το βασικότερο πρόβλημα της αυτοδιοίκησης σήμερα, κατά τη γνώμη μας, είναι η απομάκρυνση του δημότη από την καθημερινότητα του δήμου, η όχι διάθεση/«όρεξη» για συμμετοχή και ανάληψη ευθύνης, η διάχυτη απογοήτευση και τελικά η αδιαφορία και η έλλειψη παλμού στο δήμο. Πράγμα που σημαίνει ότι η αυτοδιοίκηση χάνει το ουσιαστικό της περιεχόμενο και γίνεται απλή διοίκηση ή ετεροδιοίκηση.

Πιστεύω ότι αυτό δεν αποτελεί μόνο φαινόμενο της Λαμίας. Όμως όλοι έχουν τις ευθύνες τους∙ ακόμα κι ο νόμος του ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ. Φαίνεται μόνο ότι η κυβέρνηση, με το νομοσχέδιο που επεξεργάζεται, προσπαθεί να επαναφέρει στο προσκήνιο τα  θέματα της συμμετοχής∙ κι αναφέρομαι συγκεκριμένα στον εκλογικό νόμο και την απλή αναλογική, τη θεσμοθέτηση της διενέργειας τοπικών δημοψηφισμάτων, όχι μόνο μετά από πρωτοβουλία των οργάνων του Δήμου, αλλά και με πρωτοβουλία των πολιτών, την ενίσχυση και τη θεσμοθέτηση των διαδικασιών προκαταρκτικής διαβούλευσης πριν την εισαγωγή και ψήφιση σημαντικών θεμάτων στο Δημοτικό Συμβούλιο, προκειμένου να διευκολυνθεί η διαμόρφωση συναινέσεων.

Αποδεικνύεται όμως
ότι δεν αρκούν οι νομοθετικές ρυθμίσεις∙ γιατί κι ο ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ είχε, έστω, ψήγματα συμμετοχής, αλλά αγνοήθηκαν από τις δημοτικές αρχές ή και υπονομεύτηκαν. Είναι και το δημαρχοκεντρικό μοντέλο «διοίκησης» και η αίσθηση - ως δημότη - ότι πρόκειται για ένα στεγανό σύστημα, που δεν μπορείς να παρέμβεις και σε σπρώχνει στην αδιαφορία και τη μοιρολατρία. Είναι και η ατιμωρησία, που δημιουργεί την αίσθηση ότι η όποια προσπάθεια ελέγχου και παρέμβασης πάει χαμένη. Καθίσταται λοιπόν αυτονόητη η υποχρέωση των δημοτικών αρχών να συμβάλουν με τον τρόπο τους στην αντιστροφή αυτού του κλίματος. Προσπάθεια δύσκολη, επίπονη, που απαιτεί ισορροπίες και συμβιβασμούς. Γιατί μέλημα της  αυτοδιοίκησης δεν είναι μόνο η παραγωγή έργων∙ πρώτο της μέλημα είναι η αναβάθμιση του ρόλου του πολίτη! 

«Το κύριο γνώρισμα του πολίτη είναι η συμμετοχή στην απονομή δικαιοσύνης και στην άσκηση εξουσίας»** έλεγε ο Αριστοτέλης. Η πόλη σήμερα έχει ανάγκη τον «ενεργό πολίτη». Έχει ανάγκη από μια νέα ατμόσφαιρα, που θα επιτρέπει σε περισσότερους πολίτες να καθορίσουν την πορεία της. Έχει ανάγκη από φρέσκιες ιδέες και πρωτοτυπίες, από τη ζωντάνια των ενεργών πολιτών, για να διαμορφωθεί έτσι ένας ισχυρός δημόσιος χώρος συζήτησης, που θα βοηθήσει στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των προβλημάτων της δύσκολης συγκυρίας υπερβαίνοντας τις άγονες αντιλήψεις. Σ’ αυτά τα κρίσιμα ζητήματα η σημερινή δημοτική αρχή αποδεικνύεται όχι απλά ελλειμματική, αλλά και εχθρική.

Η αυτοδιοίκηση είναι από τη φύση της ενοποιητική διαδικασία. Δεν είναι μηχανισμός κατακερματισμού με άξονα τα ατομικά ιδιοτελή συμφέροντα και τις προσωπικές φιλοδοξίες. Βασικές της αρχές είναι η διαφάνεια, ο έλεγχος, η συμμετοχή, η συνεργασία και η σύνθεση προτάσεων/απόψεων/αντιλήψεων. Κινητοποιεί τους μετέχοντες πάνω σε στόχους και στην αντιμετώπιση προβλημάτων. Έτσι μπορεί να καταστεί πιο αποτελεσματική. Χωρίς όμως «ζωντανό» δημοτικό συμβούλιο, χωρίς ενεργή τοπική κοινωνία και ενεργούς πολίτες, οι διαφορετικές προσεγγίσεις και προτάσεις που κατατίθενται, οι διαφορετικές επιλογές, καταλήγουν χωρίς αντίκρισμα, αφού ούτε καν αντιπαρατίθενται, πόσο μάλλον συντίθενται. 

Αυτή η σημερινή εικόνα τελικά της απουσίας των πολιτών δεν είναι συμβατή με το μέλλον της αυτοδιοίκησης. Ούτε του δήμου μας. Ούτε της χώρας. Θέλουμε να αλλάξουν πολλά και περισσότερα, ΝΑΙ, αλλά κι αυτό πρέπει πια να ωριμάσει∙ και δεν υπάρχουν πολλά περιθώρια.

Λαμία, 1.12.2017

* http://www.e-ecology.gr

   https://www.facebook.com/stefanos.stamellos

**  «Ο πολίτης ουδενί των άλλων ορίζεται μάλλον ή τω μετέχειν κρίσεως και αρχής»