Οταν το ψηφιακό χρήμα καταργεί τις τράπεζες...

Ετοιμαστείτε για τη μεγαλύτερη οικονομική μεταρρύθμιση στην ιστορία μετά τη γέννηση του χρήματος. Για την ακρίβεια, ετοιμαστείτε για τον... θάνατό του, τουλάχιστον όπως το ξέραμε μέχρι σήμερα. Στη φυσική του μορφή, ως κέρματα και χαρτονομίσματα, το χρήμα «πεθαίνει», καθώς είναι απλώς ζήτημα χρόνου η πλήρης και ολοκληρωτική αντικατάστασή του από αποκλειστικά και μόνο ηλεκτρονικές πληρωμές μέσω καρτών και συσκευών κινητής τηλεφωνίας.

Αυτή η μια και μοναδική μεταρρύθμιση έχει ήδη ξεκινήσει στις ΗΠΑ και έρχεται ταχύτατα και στην πληγωμένη από την κρίση Ευρωζώνη, αφενός ως «νέμεση» για το στρεβλό μονεταριστικό της σύστημα και τις «ύβρεις» του χρηματοπιστωτικού κλάδου και των πελατειακών συστημάτων διακυβέρνησης. Το πώς και γιατί εξηγεί μιλώντας αποκλειστικά στην «ΗτΣ» ο Γιώργος Γκαντζιάς, αν. καθηγητής Πολιτισμικής Τεχνολογίας - Νέων Τεχνολογιών στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.

«Αν μιλούσε κανείς σε έναν οικονομολόγο ή πολιτικό για το λεγόμενο 'ψηφιακό πορτοφόλι', τη δημιουργία δηλαδή ενός πλαισίου στο οποίο ο καταναλωτής θα μπορεί να πληρώνει μέσω του κινητού του ανά πάσα στιγμή και σε οποιοδήποτε μέρος της γης για οποιαδήποτε αγαθό ή υπηρεσία, θα σε κοιτάζει σαν γραφικό "γκατζετά"... Κι όμως, πρόκειται για τη μεγαλύτερη οικονομική επανάσταση στην ιστορία μετά την κοπή των νομισμάτων!»
Η από-κεφαλαιοποίηση των τραπεζών

Ο Γιώργος Γκαντζιάς, αν. καθηγητής Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Νέων Τεχνολογιών στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Είναι αληθινά παράδοξο, τονίζει ο κ. Γκαντζιάς πως κανείς δεν αναφέρεται εκτεταμένα στις δραματικές -αλλά διόλου αρνητικές- συνέπειες της κατάργησης του χρήματος σε πραγματική μορφή: «Όταν το χρήμα μου θα είναι πια μόνο ηλεκτρονικό, τότε δεν θα έχει νόημα να το καταθέσω κάπου, με τη φυσική του μορφή! Τα ΑΤΜ θα εξαφανιστούν καθώς κανείς πια δεν θα κάνει ανάληψη -διότι θα έχει όλα του τα χρήματα στο κινητό του. Αυτό, όμως, σημαίνει ότι οι τράπεζες δεν θα έχουν πλέον καταθέσεις. Το οποίο με τη σειρά του δημιουργεί το εξής ερώτημα: Ποια θα είναι τα ίδια κεφάλαιά τους; Και με βάση ποια κεφάλαια θα διατηρούν το ρόλο τους ως χορηγοί δανείων στην οικονομία;».
Ο ρόλος της εμπορικής και πιστωτικής τραπεζικής, λέει ο κ. Γκαντζιάς, πνέει τα λοίσθια, ο οποίος βλέπει τις τράπεζες να μετεξελίσσονται από πιστωτικά ιδρύματα και αιμοδότες της οικονομίας σε ιδρύματα απλής εγγύησης των ηλεκτρονικών συναλλαγών. Μόνο που, όπως εύστοχα παρατηρεί, τον ίδιο ρόλο μπορούν να παίξουν και επιχειρήσεις από άλλους κλάδους, γεγονός που δημιουργεί εύλογα ερωτήματα για δυνατότητα των τραπεζών να επιβιώσουν στη νέα -ψηφιακή- τάξη.
«Εγγυητές συναλλαγών του ηλεκτρονικού χρήματος του καταναλωτή μπορούν να γίνουν επίσης οι εταιρείες κινητής τηλεφωνίας, οι πάροχοι πρόσβασης στο Διαδίκτυο, ή οι εταιρείες κοινής ωφέλειας... Το ίδιο θα ισχύει και με το ηλεκτρονικό αντίστοιχο των καταθέσεων. Επειδή, δεν θα έχω ποια πραγματικό χρήμα αλλά ηλεκτρονικές μονάδες, θα μπορώ να το «αποθηκεύω» όπου θέλω εγώ.
Πρέπει να γίνει κατανοητό, τονίζει ο κ. Γκαντζιάς, ότι «το χρήμα δεν θα είναι πια ένα φυσικό αγαθό που θα ανταλλάσσεται χέρι με χέρι, αλλά μια υπηρεσία, που ως τέτοια μέσω της ψηφιακής τεχνολογίας θα μπορεί δυνητικά να την παράσχει οποιαδήποτε επιχείρηση σε οποιοδήποτε μέρος της γης». Κι αυτό σημαίνει, λέει, ότι πλέον εταιρείες από ετερόκλητους κλάδους -όπως ο χρηματοπιστωτικός, οι τηλεπικοινωνίες, η υγεία, η κοινή ωφέλεια, το λιανεμπόριο και τα τυχερά παιχνίδια- πλέον θα πρέπει να λογίζονται ως εκπρόσωποι ενός νέου ενιαίου επιχειρηματικού κλάδου παροχής ψηφιακών υπηρεσιών, ο οποίος θα εποπτεύεται κι από μια εξίσου ενιαία ρυθμιστική αρχή.
«Πυρηνικό όπλο» δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής
Το μεγαλύτερο ερώτημα που προκύπτει, σύμφωνα με τον κ. Γκαντζιά, είναι «τι θα γίνει με τη χορήγηση πίστης;». Αυτή, τονίζει, θα εξαφανιστεί με την παραδοσιακή της μορφή. Όπως εξηγεί, χάρη στην ψηφιακή τεχνολογία το σημερινό μονεταριστικό σύστημα που έχει ως κορμό τις κεντρικές τράπεζες και ως κλαδιά τις εμπορικές τράπεζες, κυριάρχησε παγκοσμίως, δημιουργώντας μια ψευδή εικόνα ανάπτυξης που στην πραγματικότητα αποτελούσε μια παράλογη μεγέθυνση του χρηματοοικονομικού κλάδου και μέσω αυτού κάθε λογής αξιών.
Κι αυτό, λέει, αποκαλύφθηκε με την κρίση: «Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ιταλία αλλά κι άλλες χώρες, διαπίστωσαν με τρόπο τραγικό ότι η ατμομηχανή της δυναμικής μέχρι το 2009 ανάπτυξής τους δεν ήταν τίποτα περισσότερο από μια κενή μεγέθυνση (άλλοτε του κράτους κι άλλοτε των τραπεζών ή της αγοράς ακινήτων κι άλλων αξιών) που τροφοδοτούσε δίκην... «τρόμπας» ο χρηματοοικονομικός κλάδος του μονεταριστικού συστήματος. Το τελευταίο, σημειώνει ο κ. Γκαντζιάς, αποσύρεται μαζί με το χρήμα στη φυσική του μορφή, διότι οι τράπεζες δεν θα παίζουν πλέον κομβικό ρόλο στη νέα οικονομία.
Τουναντίον, τον ρόλο αυτό θα τον έχουν οι κεντρικές αρχές, όποιες κι αν είναι αυτές, οι οποίες θα έχουν στα χέρια τους ένα άνευ προηγουμένου αποτελεσματικότητας και εύρους όπλο δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής.
Διότι, όπως ρητορικά διερωτάται, τι έννοια θα έχουν λέξεις όπως «φοροδιαφυγή», «λαθρεμπόριο», «διαφθορά», όταν όλες οι συναλλαγές θα είναι ηλεκτρονικές κι επομένως θα καταγράφονται, εντοπίζονται, ελέγχονται και φιλτράρονται σε πραγματικό χρόνο και δίχως ανθρώπινη παρέμβαση; Τουναντίον, τονίζει, «η διασφάλιση των φορολογικών εσόδων σε ένα τέτοιο περιβάλλον θα είναι τόσο εντυπωσιακή, η λογοδοσία για τα εισοδήματα του καθενός τόσο άμεση και η διακίνηση των κεφαλαίων τόσο διαφανής, που θα δημιουργηθούν αδιανόητες σήμερα προϋποθέσεις για την κατάρτιση πλεονασματικών προϋπολογισμών και την ανακατανομή του πλούτου στην κοινωνία. Τα πλεονάσματα αυτά και η επιβολή φορολογικής δικαιοσύνης θα είναι και το μεγάλο όπλο των κυβερνήσεων για να χαράξουν πολιτικές ανάπτυξης, κι όχι στείρας μεγέθυνσης».
Στη φυσική του μορφή, ως κέρματα και χαρτονομίσματα, το χρήμα «πεθαίνει», καθώς είναι απλώς ζήτημα χρόνου η πλήρης και ολοκληρωτική αντικατάστασή του από αποκλειστικά και μόνο ηλεκτρονικές πληρωμές

Tου Γιώργου Ι. Μαύρου
gmavros@pegasus.gr